Hüseyin Bul
Mehmet Eroğlu, edebiyatın farklı tiplerindeki tezini, “İyi Adamın On Günü”, “Kötü Adamın On Günü” ve “Meraklı Adamın On Günü” serileriyle ortaya koyarak, polisiyeseverleri bu cinsin acılı, tahminen biraz mayhoş tatlı tanımını vererek ödüllendirdi desek yanlış olmaz. Her romanda bir gıdım da olsa polisiye bir yan vardır derler ya, “9,75” sinemasında de acılarının peşine düşen ve kaynağını merak eden Ahmet’in (Nejat İşler) kıssasını husus edinen senaryo, Eroğlu’nun tıpkı isimli romanından uyarlanmış.
Netflix’te yayınlanan sinema, farklı vakitler ortası seyahatlerle derinleşse de asıl meramın anlatıldığı iki bölüm/zaman var. Bu iki kısım ve vakti iki lisanla de ayırmış direktör. Altını çizerek seyircinin gözüne sokmasa da izafi olarak orada duruyor, aslında akıyor. Durduğu yer, daha çok insanların belleklerinde. 40 binden fazla insanın vefatına sebep olan ve hala ateşi sönmeyen bir savaşın doksanlı yıllardaki tırmanışına denk gelen birinci kısım; evvelce kalan, zihinde silinmeyen, silinemeyen, unutulamayanı simgelerken iki lisandan biri olan Kürtçeye yaslanıyor.
İkinci kısım olan Seyahat yılında, savaşı gerisinde bırakmış, ruhen yaralı bir insanın karanlıktan çıkmaya çalışmasına şahit oluyoruz. Lakin tekrar bir çatışmanın ortasındadır, çevre/mekân bulunduğu girdaptan çıkmasına ne yazık ki pek uygun olmadığı üzere takviye de vermiyor. Bu kez çatışmaları izlemekle yetiniyor yalnızca. Direktör bilerek ya da bilmeyerek, misyonla sorumluluklarımız ortasındaki kalın çizgiyi gazlı dumanla çiziyor ve seyirciyi içeri atıyor. Bu kısımda ve sinemanın büyük kısmında konuşulan lisan Türkçe.
. Kimsenin kendisini yüzündeki yarasından ötürü sevmeyeceğini düşünen Ahmet, bu ‘kusurunu’ birinci tanıştığı bayana adeta bir kuyudan üst seslenir üzere anlatarak elinden tutmasını ister. Yarasını gizlemeye çalıştıkça içine kapanan Ahmet’in yaşadığı travmadan kurtulmasının adresi muhakkaktır aslında; sevgi. Direktör, bunu yüksek sesle lisana getirirken terk edilmişliğin cehennemine çevirir kamerayı. Sinemanın başlama noktası da, Ahmet’in sendromlarının kaynağı da o karanlık koridorlardır. Işığı birinin gelip açması gerekiyor… Işığın düğmesine sevgiyle dokunan birinci kişi Serap (Funda Eryiğit) olurken, dolaylı da olsa başka kişi ise Ahmet’in eski askerlik arkadaşı oluyor. Lakin aydınlığa açılan kapıyı aralayanın bir bayan olması, Ahmet’in asosyalliğine de güçlü bir darbe almasına vesile oluyor.
Farklı lisanlar, yerler ve cinsel kimliklerle zenginleştirilmeye çalışılan sinemanın en kıymetli eksiği, Kürtçe kısımlarında altyazı olmaması. Bu da Kürtçe bilmeyen izleyicilerde sinemanın bütününe hakim olamama ve kopukluklar hissetmesine sebep olabilir. Menderes Samancılar’ın akıcı Kürtçesi, öteki oyuncuların konuşmalarını lehçe durumuna düşürüyor.
BİR ROMAN İNSANI AYAKTA TUTABİLİR Mİ?
Ölümle hayat ortasında gidip gelen Ahmet’in var olmasına, ayakta durmasına vesile yazdığı romandır. Bu yapıtıyla kendini paka çekeceğini düşünürken, bir yandan da günahlarından arınıp kendiyle barışacağını düşünür. Nihayetinde direktör bunu son devirlerde lisanımıza pelesenk olan ‘helalleşmeyle’, kahramanı arındırır. Pekala bu kadar kolay mıdır?
2004 yılında öldürülen 12 yaşındaki Uğur Kaymaz’la, 2009 yılında 9 yaşındaki Ceylan Önkol’la, Seyahat’teki çocuklarla nasıl helalleşeceğiz? Elbette bu söylediklerimin sinemayla bir kontağı yok lakin çağrıştırdığı apaçık ortada. Diyeceğim o ki müellif (Ahmet) mademki pis bir savaşın ferdiydi, buna şahit oldu, Seyahat’te de olanları yalnızca penceresinden izlemekle yetindi, bari oradaki hukuksuzlukları, adaletsizlikleri, orantısız şiddeti görebilir biber gazının içinde kaybolup gitmeyebilirdi. Sinemanın derdi/meramı bu olmayabilir ancak bu coğrafyanın kronikleşmiş, susan da konuşan da hatalı klişesini perdeye aktarabilirdi.
Oyunculuklara gelirsek, Ahmet (Nejat İşler) genelde ve yakın çekimlerde epey başarılı bir iş çıkarmış. Serap (Funda Eryiğit), tuzu kuru bir beyaz yakalıyı yerine oturtamasa da tutkulu bir sevgiliyi kotarmış. Menderes Samancılar adeta coğrafyayla bütünleşip yazgısını yaşayan bir Kürdün sessiz çığlığı olmuş.
