Daniel Howden
Avrupa’nın mültecilere dair reaksiyonunun iki yüzünü nasıl değerlendirmeliyiz? Avrupa Birliği’nin Ukrayna’dan kaçan yaklaşık iki milyon mülteciyi ağırladığı haftada, Avrupa sonundaki bir çite tırmandığı için hırpalanan genç bir Afrikalının çarpıcı imgelerini de izlememiz gerekir mi? Evet, tam da bu türlü yapmalıyız.
Avrupa, mültecilere ait merhamet hissini tekrar keşfederken, bu görüntüyü tekrar ve tekrar izlememiz gerek. Görüntü, yırtık pırtık giysiler içindeki savunmasız bir gencin altı metrelik bir çiti gizlice aşmasını gösteriyor. Çitin altında, altı yedi tane İspanyol hudut polisi, miğferli, beden zırhlı ve coplu bir halde onu bekliyor. Birinci darbe daha ayağı yere değmeden evvel vuruluyor. Üniforma giymiş beyazların oluşturduğu bir güruhun siyah bir adamı zalimce dövdüğünü sergileyen imajlar daha da rahatsız edici, çünkü ziyadesiyle tanıdıklar.
AVRUPA’NIN İKİ YÜZLÜ TAVRI
Avrupa Birliği’nin Afrika kıtasındaki iki küçük toprağından biri olan İspanya’ya ilişkin Melilla bölgesi, uzun vakitten beridir Avrupa kalesinin en güçlü süzgeçlerinden biri niteliğinde. Melilla’nın çitlerle çevrili golf alanları, kumarhaneler ve yolsuzluklardan müteşekkil cenneti de daha evvel bu imgelere sahne olmuştu. Ama bilhassa de artık onlara bakmak ve uzun uzadıya düşünmek değer taşıyor. Avrupa’nın dört bir yanında yaşayan bir kuşak, son günleri daha büyük bir savaş patlak verirse nereye gideceklerini ve yanlarına neler alacaklarını düşünerek geçirdi. Suriye’de süren savaşı ya da Afganistan’ın çöküşünü görmezden gelmemizi sağlayan uzaklık ve ötekilik hisleri, Ukrayna’da hissedilmedi.
Ukrayna’da yaşanan savaşın Avrupa’nın merhamet hissini tekrar keşfetmesine neden olmasının birtakım zorlayıcı sebepleri var. Ukrayna’ya istekli olarak giden bir İngiliz gazisinin de söylediği üzere “Bu bir siyah-beyaz savaşı” ya da başkalarının de tabir ettiği üzere, Ukrayna, kapı komşumuz. Kültürle ve olağan ki ırkla ilgili sorunlar kelam konusu.
Ukrayna’daki savaş, en kolay mülteci tanımına uyan sığınmacılar yaratıyor. Şu ana dek, televizyonlarda çoğunluğu bayanlar ve çocuklardan oluşan kalabalıkların tek bir hududu geçtikleri görülüyor. Avrupa’ya sığınma imkânının önemli bir tehdit altında olduğu, hayatların kaybedildiği ve sonlarda duvarların yükseldiği karanlık ve ayrıştırıcı bir devrin akabinde ortaya çıkan şefkat dalgası yükseliyor ve bu durum memnuniyetle karşılanıyor. Ne var ki kolaya indirgeme ve ayrıştırma yaklaşımları güzel görünmüyor. Ukraynalı sığınmacılar, Suriyelilerin, Afganların ve Iraklıların girişini engellemek hedefiyle hududunun Belarus sınırı boyunca bir duvar inşa etmekle meşgul olan Polonya’ya geçiyorlar.
Ukrayna’da yaşayan ve Rus hücumlarından kaçan Avrupalı olmayan mülteciler, yüz kızartıcı seviyede bir ayrımcılıkla karşı karşıya kalıyorlar. Bu duruma ait haberler küçük detaylar, bağlam ve istikrar ögeleri gözetilerek sunulmalı. ‘Irkçılık’ diye sunulan her şey bu kadar kolay biçimde tanım edilmemeli. Bununla birlikte, beyaz bir deriye sahip olmayan insanların tahliye trenlerini kullanmalarının engellendiğini, tecrit edildiklerini ve hudut kapılarında günlerce bekletildiklerini kanıtlayan olaylar kelam konusu.
NESNELEŞTİRİLEN VE ŞANTAJ ARACI OLARAK KULLANILAN İNSANLAR
Ukraynalılara kucak açmanın ve siyah ya da kahverengi mültecilere karşı Avrupa’yı muhafazanın bir ortada var olabileceğini ve var olması gerektiğini düşünenler olacaktır. Yanılıyorlar ve bu yanılgı sırf bariz bir ahlaki seviyede de değil. Avrupa’daki pek çok yorumcu bir müddettir ‘hak eden ve hak etmeyen mülteciler’ diyerek ayrım yapma tuzağına düşmüş durumda. Ukraynalılara düzdükleri haklı övgüler, ‘cesaret’ ve ‘mücadele ruhu’ üzere kelamda nadir rastlanan niteliklere atıfta bulunuyor. Bunlar, yakın vakitte tıpkı sonların bir kısmında ve Suriye örneğinde birebir saldırganla çaba ettikten sonra gaddarca karşılanan Suriyeli, Afgan ve öteki insanların işittiği ve anladığı hakaretler.
Ukrayna’daki kimi hudut kapılarında siyah mültecilerin başkalarından ayrılması ve kimin AB’de kalacağı konusunda sergilenen ikili standart, Putin’e ve başka makûs niyetli aktörlere AB’yi istikrarsız hale getirmek için bir kılavuz sunuyor. Polonya ve Brüksel’in, sayıları birkaç bini bulan Iraklı, Afgan ve Suriyelinin Belarus üzerinden kendi ülkelerine gelme ihtimalini göz önünde bulunduran ağlamaklı panik havası, göze çarpan ve istismara açık bir zafiyet hali ortaya koyuyor.
Moskova ve Minsk’ten Ankara’ya varıncaya kadar mahallî yetkililer, sığınmacıların AB genelinde yerleştirilmesi konusunda fikir birliğine varmaktansa Avrupa’ya şantaj yapmayı tercih edebileceklerinin farkındalar. Türkiye ve Libya ile sığınmacı ve göçmenleri kendi ülkelerinde tutmaları doğrultusunda varılan muahedeler savunmasız insanları bir obje haline getirdi ve hudut bölgelerimizi umutsuz ve kanunsuz alanlar haline getirdi. Bunlar, Avrupa’nın destekleyemeyeceği mültecilere haksız biçimde yüklenen ve palavralara sığınarak müdafaa edilen politik tercihler. Bunlar, Ürdün ya da Türkiye tarafından savunulabilecek olsa da gitgide yaşlanan Avrupa tarafından savunulduğunda bir manası olmayan münasebetler.
IRKÇILIĞIN BİTMEK BİLMEYEN BAHANELERİ
Aynı esnada, Ukraynalıların çektiği acılara verilen karşılık, maliyet ve alana dair daha evvel öne sürülen münasebetleri geçersiz kılıyor. Global Kalkınma Merkezi’nin aktardığı kadarıyla, Ukraynalı mültecilere yardım faaliyetleri daha birinci yılında 30 milyar euro’ya mal olacak. UNHCR (Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği), en az 4 milyon sığınmacının zorla yerinden edileceğini varsayım ediyor ve ne memnun ki, bu maliyet hakkında neredeyse hiçbir sızlanma işitmiyoruz.
Kale savunmasını sıkılaştırmak ve Avrupa’nın Ukraynalılara kucak açtığı için dolu olduğunu tez etmek kimilerine cazip görünecektir. Sığınmacılara kucak açmakta ve takviye vermekte haklı olduğumuz bu krizin ortaya çıkışı, 2015 yılından beridir sürdürülen kusurları yine gözden geçirmek için bir fırsat sunuyor. Sığınmacıların nesneleştirilmesi, 2020’de Ege Denizi’nde verilen askeri yansılarla tüm dünyaya gösterdiğimiz kırılganlık ve 2021’de Belarus’la yaşanan açmazlar, AB hükümetlerinin “hibrit savaş” dedikleri olgunun daha fazlasını bünyesinde barındırıyor.
Bugünkü gerçek savaş, Avrupa’nın varlıklı ve küçülen kalesini savunmak gayesiyle ortaya attığı mazeret balonlarını da patlatıyor. Geriye ırkçılık kalıyor. Devasa bir çitin tabanında paramparça giysiler içindeki o genç adamı bekleyen şey işte buydu. Ve açık biçimde ırkçılık yapan bir Avrupa, Ukrayna’daki savaşta sahip olduğumuz bedeller bağlamında tehlike altında olduğunu öne sürdüğümüz şeylerin büyük bir kısmını darmadağın ediyor.
Yazının yepyenisi The Guardian sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
