Ardıl Batmaz
Kürt müellif Azad Penaber, kitaplarını yayımladığı yayınevi ile konuşarak, var olan telif hakkı kontratını güncelledi ve geçen ay çıkan ‘Politize Romantizm’ isimli şiir kitabı ile ‘İki Lisan Bir Aşk’, ‘Dilîstan’, ‘Esmeri Aforizmalar’ ve ‘Kewên Bêbext’ isimli kitaplarını Google Play Kitaplar platformunda yayınlamaya başladı.
Penaber ile Google Play Kitaplar’da yüzlerce lisanda, milyonlarca kitabın bulunmasına rağmen Kürtçe kitap noktasında yaşanan eksikliği, Kürt müellifler ile yayınevlerinin dijital kitap kültürüne neden entegre olamadığını konuştuk.
Kitaplarınızı Google Play Kitaplar’a yükleme serüveniniz nasıl başladı?
Yaklaşık iki buçuk yıl evvel İsviçre’ye yerleştiğimden beri değişen kitap okuma alışkanlığımla bir arada gelişen bir fikir oldu bu. Yurt dışında Kürt muharrirlerin ve Kürt yayınevlerinin kitaplarına ulaşmak nitekim çok zahmetli. Bu sebeple hem daha az maliyetli hem de daha pratik olan e-kitap okuma alışkanlığına yöneldim. Kitaplarımı burada okurken aradığım kitaplar ortasında Kürtçe kitaplara ve Kürt yayınevlerinin kitaplarının birçoklarına ulaşamadım maalesef. Türkiye’de Kürtçe kitaplara ve Kürt yayınevlerine yönelik gözle görülür ve bariz sistematik sansür uygulanıyor. Buna birçok vakit bizatihi şahit oldum ve örnekleri de çoktur.
Fakat Kürt yayınevleri ve Kürt müellifler da bu sansürü yıkmak için büyük bir alternatif seçenek olan dijital kitap platformlarına girmeye çok istekli ve azimli de görünmüyorlar maalesef. Bu sebeple esasen dijital kitap platformunda faal olmayan, klasik kağıt baskı prosedürüyle kitaplarımı yayımladığım yayınevi ile konuşup var olan telif hakkı kontratımızı güncelleyerek toplam beş kitabımı yaklaşık bir aydır Google Play Kitaplar platformunda yayımlamaya başladım.
‘KÜRTLER DİJİTAL KÜLTÜRE GEREĞİNCE ENTEGRE OLMUŞ SAYILMAZLAR’
Google Play Kitaplar’da kaç Kürtçe kitap bulunuyor?
Yüzlerce lisanda, milyonlarca kitabın bulunduğu internetin en büyük kütüphanesi olan Google Play Kitaplar platformunda maalesef yok denecek kadar az Kürtçe ve Kürt müelliflerin kitapları var. En son baktığımda 80 küsur kitap vardı. Bunların da birden fazla yalnızca bir Kürt yayınevine aitti. Tahminen daha fazla vardır fakat bunlar aramalarda görünmüyor. Nedeni ise kitaplarını bu platforma yükleyen yayınevi yahut müellifler, kitap ile ilgili bütün yükleme ayarları ve ayrıntıları (Etiket, açıklama, kitap bilgisi) olması gerektiği üzere girmediği için Google aramalarında çıkmıyor. Bunlara da dikkat etmek gerekiyor elbette.
Dijital platformlardaki Kürtçe kitap eksikliğinin nedeni nedir?
Kürtler genel olarak dijital kültüre gereğince entegre olmuş sayılmazlar. Zira sanatsal ve ticari manada Kürt ve Kürtçe üreticiler, bu alanda etkin olmadıkları için tüketici pozisyonundaki halk da haliyle buraya süratli bir entegre süreci yaşayamıyor. Örneğin birkaç Kürt muharririn toplumsal medya hesabına girip bakın; kaç takipçisi var, toplumsal medya hesaplarını ne kadar istikrarlı yahut ne kadar profesyonel kullanıyorlar? Birebir durumu bir de Türk müellifler, yayınevleri yahut dünyadaki başka muharrir ve yayınevlerinin toplumsal medya hesaplarında denetim edin, ne demek istediğimi anlayacaksınız. Bu sebeple Kürtçe kitapların bu derece büyük bir platformda yok denecek kadar az olmasının sebebi, biraz da okurları teşvik edecek olan müellif ve yayınevleridir diyebiliriz.
Kürt muharrirler ve yayınevlerinin dijital kitap kültürüne entegre olabilmesi için neler yapılmalı?
Öncelikle bu alanı tanımalı ve âlâ kullanıyor olmaları gerekiyor. Bu yüzden bu söyleşiyi okuyan her ilgili kişinin, bu sayfadan çıktıktan sonra çabucak girip bu alanı keşfetmesini ve biraz kurcalamasını öneririm. Zira hakikaten teoride ne kadar bilgi edinsek de birtakım şeyleri kurcalayıp deneyim edinmemiz gerekiyor. Ardından bilhassa yayınevlerinin bu mevzuda profesyonel takviye almaları gerekiyor.
Kürt müellif Azad Penaber, kitaplarını Google Play Kitaplar platformunda yayınlamaya başladı. ‘KÜRTÇE’YE YÖNELİK BİR İŞ BİRLİĞİ İÇİNDEYİZ’
Google Play Kitaplar’ın Kürtçe dayanak ünitesi yok lakin siz karşılaştığınız meseleleri ve eksiklikleri merkezi İrlanda’da olan dayanak ünitesine İngilizce olarak bildiriyorsunuz. Bildirdiğiniz meselelere ve Kürtçeye yönelik geri dönüşler nasıl?
Kitaplarımı bu platforma yüklediğimden beri karşılaştığım bütün eksikleri ve kusurları not alıp bildirdiğimde birebir gün içinde karşılık verdiler ve meselelerin tahlili konusunda iş birliği içinde tahlil odaklı yaklaştılar. Hatta bu eksikleri daima bildirdiğim ve ilgili bir yayıncı-kullanıcı olduğum için iş birliği kapsamında gönderdiğim iletileri, başka kullanıcılara nazaran özel bir irtibat kanalı ile daha süratli yanıtladıklarını ve daha dikkate aldıklarını, bir nevi bilhassa Kürtçe’ye yönelik bir iş birliği içinde olduğumuzu söyleyebilirim.
Örneğin kitap aramalarında “Kürtçe” kategorisi çıkmıyordu. Bildirdim, üzerinde çalışıyorlar. Kitapları yüklerken “Kürt Edebiyatı” kategorisi yoktu, yeni güncellemeler ile geliştirileceği kelamını verdiler. Türkiye’deki lokasyonlarda ‘öneriler’ kısmında yalnızca Türkçe lisanındaki kitaplar öneriliyordu, artık kullanıcı aramalarına nazaran Kürtçe kitaplar da teklifler kısmında çıkıyor. Kürtler bu alanı daha çok kullanıp yaygınlaştırırsa, daha fazla uygunlaştırma ve geliştirme yapılacağına eminim. Bu sebeple teşvik ve kullanım çok kıymetli.
‘KÜRTÇE’NİN YAYGINLAŞMASINI İSTİYORSAK BU ALANI BOŞ BIRAKMAMAMIZ GEREKİYOR’
Kürt muharrirler ve yayınevlerine davetiniz nedir?
Kürtçe’nin öğrenilmesini, konuşulmasını ve yaygınlaşmasını istiyorsak muhakkak bu alanı boş bırakmamamız gerekiyor. Kürtçe lisanının resmileşmesinin ve eğitim lisanı olmasının birinci adımı yalnızca bunu istemek değil, bunun olabilmesi için bir şeyler de yapılması gerektiğine inanıyorum. Bugün hala resmi kurumlarda Kürtçe’nin yasak olmasının nedeni bu lisanın gereğince yaygın kullanılmaması, yeni şeyler öğrenilmemesi ve bilinenlerin de unutulmasıyla alakalıdır. Kürtler, Kürtçe lisanını konuşur ve etrafındakileri konuşmaya teşvik edip yaygınlaştırırsa, devlet zati bunu resmileştirmek zorunda kalacaktır. Bunun en bariz örneği birtakım okullarda seçmeli Kürtçe dersleri şuurlu bir halde engellemeye çalışan berbat niyetli eğitimcilerin münasebet olarak, ‘’Yeteri kadar tercih edilmediği için Kürtçe’yi tercihler ortasına koymadık’’ demesidir. Yani siyasi tabanda elde edilmiş ve maddeyle da korunmuş olan bir hakkı bile sadece yeteri kadar tercih edilmediği için tercih edenleri bu haktan yoksun bırakabiliyorlar. Bu örnek bile Kürtler için ders çıkarılması gereken bir iletidir.
Kitaplarını yayınlamayı düşünen müellif ve yayınevleri öncelikle bu platformlarda görünür olabilmek ve üst sıralara çıkabilmek için birinci kitaplarını cüzi bir fiyatla yahut fiyatsız yayınlamalarını öneriyorum. Bilhassa okur kitlelerini buraya çekmek ve bu alışkanlığı edindirmek için bu kıymetli olacaktır.
GELİR KAYNAĞI AÇISINDAN GOOGLE PLAY KİTAPLAR
Google Play Kitaplar’ın işleyişini ve avantajlarını anlatabilir misiniz?
Google, bu platformda yayınlanan bütün kitaplara dijital bir barkod, yani eşsiz bir kimlik atar. Bu, dünyanın rastgele bir yerinde biri bu kodu Google’a tarattığı an o kitabın karşısına çıkacağı manasına gelir. Google tıpkı vakitte burada yayınlanan kitapları lisanslar ve öbür birinin bu kitabı alıp tekrar yayınlamaması için önemli güvenlik ve hukukî tedbirler alır. Telif hakkı sahibi dışında birileri kitabın bir kısmını ticari bir gaye gütmeden paylaşıyorsa, Google okuyucuyu kitabın kendisine yönlendirir. Yazıyı paylaşan kişi ticari bir hedefle bunu yapıyorsa zati Google direkt kendisini yakalayıp kullanıcının hesabını kapatır, hatta yasal süreç bile başlatabilir.
Google, tüm bu işleri yaparken elbette bunun karşılığında bir kurul da alıyor. Google Play Kitaplar bu iş paydaşlığı için yayınlanan her kitap için yüzde 30 kurul alıyor. Toplam ödeme 20 TL’ye ulaştığı vakit Google hesabına tarifli banka hesabına talimat verildiği an ödeme aktarılıyor. Google’ın bir kitaptan aldığı komite, üstte belirtilen birçok şeyi yapmadığı halde önemli oranda komite alan yayınevleri ile karşılaştırdığımızda, tabir yerindeyse devede pire olarak kalıyor.
Dijital kitabın en büyük avantajlarından biri de ekonomik ve ulaşılabilir olmasıdır. E-kitapların satış fiyatları, birebir kitabın kağıt baskı fiyatının yarı fiyatına yayınlanır genelde. Zira kağıt masrafı, taşıma, depolama vb. maliyetler olmadığı için bu avantajlar kitap fiyatını da düşürür. Dijital kitap, kitap okuma sıklığını da etkiliyor. Şahsen ben dijital kitap okumaya başladığımdan beri kitap okuma alışkanlığım 3-4 kat arttı diyebilirim. Zira her an yanımda ve her an ulaşılabilir.
Yayınevi ile Google Play Kitaplar ortasındaki gelir farkını örneklendirebilir misiniz?
Yayınevi ve muharrirler ortasında inanılmaz derecede adil olmayan telif hakkı kontratları olduğunu biliyoruz. Örneğin şimdi kendini kanıtlamamış ve bir hevesle birinci kitabını basmak isteyen müelliflerden fahiş fiyatlar isteniyor. Elbette adil yaklaşan yayınevleri de var lakin bir gelir kaynağı olarak bakıldığında hiçbir yayınevinin veremeyeceği telif hakkı fiyatını, bir müellif kendi kitabını dijital platformda yayınlayarak yahut yayınevi ile dijital kitap telif haklarını güncelleyerek hayatını kitaplarından elde ettiği gelirle idame ettirebilir. Örneğin son 1 yılda birlikte çalıştığım yayınevinin, bütün kitaplarım için verdiği telif fiyatı ile bir aydır dijital platformda yayınladığım yalnızca bir kitabımdan gelen telif fiyatı eş kıymet. Ve bu platforma gireli yalnızca bir ay oldu, düşünün…
