Dünyanın en büyük üçüncü petrol ve doğalgaz tedarikçisi Rusya’yı güç yaptırımlarıyla tehdit eden Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkeler, Moskova’nın Varşova ve Sofya’ya gaz tedarikini rubleyle ödeme alamadığı için durdurmasına “şantaj” reaksiyonu verirken muhtemel bir krizi de aşmaya çalışıyor. Rusya, doğalgazı için ruble ödemesi talep etmesine karşın Gazprombank’ta euro yahut dolar olarak yapılan ödemeleri rubleye çevirecek hesapların kullanılmasını da kabul ediyor.
Rusya’dan boru çizgileriyle 23 Avrupa ülkesine gaz tedarik edilirken yeni yaptırım kararlarına hazırlanan AB ise ABD’den dayanağın yanı sıra Körfez yahut Cezayir, Nijerya üzere ülkelerden daha fazla gaz tedarik etmenin yollarını arıyor, gaz depolama süreçlerini de artırıyor. Polonya’nın gaz deposunun şu anda yüzde 80’e yakın dolu olduğu belirtilirken Bulgaristan’ın ise yüzde 17’de kaldı.
Rusya’nın güç devi Gazprom’un Sibirya üzerinden Yamal boru çizgisiyle sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) tedarikini iki ülkeye durdurması, Ukrayna’ya atakların başladığı 24 Şubat’tan bu yana Rusya’nın AB’ye en sert karşılığı olarak görülüyor. Birçok Avrupa ülkesi de rubleyle ödeme yapmayı reddettiği için mümkün bir restle karşı karşıya. Lakin Rusya’dan AB’ye dönük benzeri bir kararın mayıs ayının ortalarına kadar çıkması beklenmiyor.
BLOOMBERG: 10 ÜLKE RUBLE HESABI AÇTI
ABD merkezli Bloomberg haber kanalına konuşan Gazprom’dan üst seviye bir yetkili, en az 10 alıcı ülkenin ruble hesabı açtığını, 4’ünün şimdiden ödemelerini gerçekleştirdiğini söyledi. Habere nazaran, yetkili bu para ünitesiyle ödeme yapmayan ülkelere misal kesinti kararının bir sonraki ödeme tarihi olan mayıs ayının ortalarına kadar uygulanma mümkünlüğünün düşük olduğunu belirtiyor.
İngiltere merkezli Financial Times’ın haberine nazaran, Avrupalı şirketler Rusya’nın doğalgazını ruble olarak ödemek için yeni bir ödeme sistemi planlıyor. Haberde, Almanya, Avusturya, Macaristan ve Slovakya’daki güç şirketlerinin İsviçre’deki Gazprombank’ta ruble hesabı açmaya hazırlandığı belirtildi.
BBC: HANELERİN FATURALARI KABARIYOR
Avrupa’da gaz fiyatları ise şimdiden en az yüzde 19 artmış durumda, bunun da hanelere yansıması bekleniyor. BBC’nin haberine nazaran, İngiltere’de üst hududu 700 sterlin olan gaz faturaları 2 bin sterline yükselmiş durumda ve sonbahar aylarında 3 bin sterline yükselmesine mümkün gözüyle bakılıyor. Reuters haber ajansı ise Rusya’nın Bulgaristan-Polonya kararı sonrası rublenin euro karşısındaki pahasının son iki yılın en yüksek düzeyine çıktığını belirtiyor.
The Guardian gazetesi de güç krizi nedeniyle Almanya’nın başşehri Berlin’de açık havuzların bu yaz iki derece daha soğuk olacağını aktardı.
ÜLKELER HANGİ TEDBİRLERİ UYGULUYOR?
Rusya’nın 20’den fazla ülkenin yer aldığı “dost olmayan ülkeler” listesinde yer alan Polonya ve Bulgaristan’a gaz resti Polonya’nın 50 Rus milyarder ve şirkete yaptırım uygulaması, Bulgaristan’da Kiril Petkov hükümetinin Ukrayna’ya silah alınması için kampanya başlatmasının ardından geldi. Bulgaristan ve Polonya’dan yansılarla birlikte kelam konusu karara Almanya, ABD, İngiltere, İtalya, Macaristan, Avustralya, Yunanistan’dan farklı reaksiyonlar geldi.
RUSYA: HER ŞEY HESAPLANDI
Rusya’nın rastgele bir Avrupa ülkesine dönük birinci kere aldığı bu kararı güç devi Gazprom duyurdu. Gazprom, Bulgaristan-Polonya’ya gaz tedariğini kesme kararını, “Gazprom, ruble olarak ödeme yapılmaması nedeniyle Bulgargaz ve PGNiG’ye gaz tedarikini büsbütün askıya aldı” biçiminde duyurdu. Açıklamada, 26 Nisan prestijiyle Bulgaristan’ın Bulgargaz ve Polonya’nın PGNİG şirketlerinden nisan sevkiyatları için rubleyle ödeme alınmadığı kaydedildi.
Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov mevzuyla ilgili açıklamasında, “Gaz ödemelerini ruble ile yapan ülkelere sevkiyata tekrar başlayabiliriz” dedi. Peskov, “Rusya, tüketicilerine emniyetli bir güç kaynağı tedarikçisi ve o denli olmaya devam ediyor. Kontrattan doğan yükümlülüklerine bağlı kalmaya devam ediyor. Ödeme müddetleri yaklaştığında, kimi tüketiciler yeni sistem kapsamında ödeme yapmayı reddederse, elbette cumhurbaşkanının kararı uygulanacaktır” formunda konuştu. Sözcü Peskov, Avrupa ülkelerinin doğalgazı ruble olarak ödemeyi reddetmesi durumunda Rusya’nın yaşayabileceği bütçe kayıplarına hazır olup olmadığı sorusuna ise şu karşılığı verdi: “Her şey hesaplandı, tüm riskler iddia edildi ve gerekli tedbirler alındı.”
Rusya parlamentosunun alt meclisi Duma’nın lideri Vyacheslav Volodin de, Gazprom’un Bulgaristan ve Polonya’ya gaz arzını büsbütün askıya almakla yanlışsız karar verdiğini ve Moskova’nın öteki “dost olmayan” ülkeler için de birebirini yapması gerektiğini söyledi.
POLONYA: YENİ GÜÇ ÇİZGİLERİ OLUŞTURUYORUZ
Polonya Dışişleri Bakan Yardımcısı Marcin Przydacz, Sky News kanalına yaptığı açıklamada, “Bu, sadece Rusya’nın siyasi maksatlarına ulaşmak için aldığı bir karar. Bu yıl Rus yakıtlarını etaplı olarak kaldırmayı planlıyorduk. Artık bu işin bir kesimi olmak istemiyoruz. Ortaklarımızı, Rusya’nın Ukrayna’daki savaşı finanse etmek için Avrupa ülkelerinden gelen parayı kullandığı konusunda uyarıyoruz, bu hepimiz için çok makûs. Rusya’dan fosil yakıtların alımının büsbütün yasaklanmasını savunuyoruz” dedi.
Polonya Cumhurbaşkanı Andrzej Duda, Gazprom’a karşı “gerekli yasal adımların” atılacağını söyledi. Başbakan Mateusz Morawiecki de, Gazprom da dahil olmak üzere 50 Rus şahsa ve şirkete yönelik yaptırımları açıklamasına karşılık gaz arzının kesilmesinin bir misilleme olduğunu savundu. Polonya’nın güç şirketi Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo (PGNiG) Gazprom’un kararına “PGNiG’nin yakıt alan müşterilerine yaptığı mevcut teslimatlar üzerinde hiçbir tesiri yok” karşılığını verdi.
Polonya, gereksinimi olan petrolün yüzde 64’ünü, gazın yüzde 46’sını (yıllık yaklaşık 10,2 milyar metreküp) ve kömürün yüzde 15’ini Rusya’dan ithal ediyor. Rusya’dan yılda 9 milyar metreküp gaz temin eden Polonya, bu yılın birinci çeyreğinde gaz ithalatının yüzde 53’ünü Gazprom’dan satın aldı. Polonyalı gaz şirketi PGNiG, ülkedeki gaz depolarının yüzde 80 dolu olduğunu belirtiyor. Polonya’nın bu durumda Avrupa spot pazarından gaz satın alması planlanırken 1 Mayıs’ta Litvanya’nın LNG terminalinden gaza erişmesini sağlayacak yeni bir gaz boru sınırı ilişkisinin açılacak olması da yeni bir güç çizgisi olarak görülüyor.
Ayrıca ekim ayında bitmesi planlanan, Norveç açık deniz gazını Danimarka üzerinden Polonya kıyılarına ve oradan Ortadoğu-Avrupa pazarlarına ulaştırmayı hedefleyen BalticPipe projesi de bir alternatif olarak yorumlanıyor. Gazprom ile Polonya ortasındaki uzun vadeli doğalgaz kontratı 1 Ekim’de sona eriyordu ve Polonyalı yetkililer muahedenin uzatılmayacağını bildirmişti.
BULGARİSTAN: DEPOLARDA DOLULUK ORANI YÜZDE 18
Bulgaristan Başbakanı Kiril Petkov, Rusya’nın ödeme planını değiştirmesini “sözleşmenin ağır ihlali” olarak yorumladı. Petkov, ülkenin Rus gazının Sırbistan ve Macaristan’a geçişi de dahil olmak üzere Gazprom ile yaptığı tüm mukaveleleri gözden geçirdiğini söyledi.
Bulgaristan Güç Bakanlığı, Rusya tarafından önerilen yeni ödeme prosedürünün bu yılın sonuna kadar mevcut mukaveleyle uyumlu olmadığını ve Bulgaristan için “önemli riskler” oluşturduğunu açıkladı. Bulgaristan Güç Bakanı Alexander Nikolov, “Şu anda Bulgaristan’da gaz tüketimine yönelik rastgele bir kısıtlayıcı tedbir uygulanmadı” dedi. Ülkenin ulusal iktisadında kilit ehemmiyet taşıyan hastane ve başka işletmelere en az bir aylığına sorunsuz ikmal sağlanacağını lisana getiren Nikolov, bu süreçte Avrupa Kurulu’nun yardımlarına açık olduklarını ve alternatif kaynakları araştıracaklarını kaydetti. Nikolov, “Bakan olduğum sürece Bulgaristan baskı altında, başı eğik olarak görüşme yapmayacak. Bulgaristan baskı altında taviz vermez ve satılmaz” dedi.
Bulgaristan, Azerbaycan’dan aldığı gaz ölçüsünü artırmanın yanı sıra Türkiye ve Yunanistan ile muahedeler yapmak istediğini söylüyor. Rus gazına bağımlılık oranı yüzde 90 düzeyindeki Bulgaristan, geçen yıl Rusya’dan 3,3 milyar metreküp doğalgaz ithal etti. Ülkenin stratejik doğalgaz rezervlerinin saklandığı ve kriz periyodunda kullanılabilecek depolarının doluluk oranının ise yüzde 18 olduğu belirtiliyor.
UKRAYNA: BAĞIMLILIK SONA ERMELİ
Ukrayna Devlet Lideri Vladimir Zelenskiy de açıklamalarında, Rusya’nın Avrupa’ya “enerji şantajı” uyguladığını söylüyor: “Avrupa’da hiç kimsenin Rusya ile olağan bir ekonomik işbirliği sürdürebileceğini ummuyorum. Rusya sadece gazı değil, her türlü ticareti silah olarak görüyor. Avrupa’daki herkes ticarette Rusya’ya bağımlı olmanın kabul edilemez olduğunu ne kadar erken kabul ederse, Avrupa pazarlarında istikrarı o kadar erken garanti etmek mümkün olacaktır.”
Zelenskiy, Twitter hesabından da Rus petrolüne ambargo davetini yineledi.
Ukrayna Devlet Başkanlığı Ofisi Lideri Andriy Yermak da AB’ye, “Rusları güç silahlarından yoksun bırakarak güç kaynaklarına ambargo koyma” davetinde bulundu.
MACARİSTAN: RUBLEYİ KABUL ETTİK
Rusya’nın Ukrayna’ya akınlarına tepkisizliği ve güç bağımlılığı nedeniyle Avrupa ülkelerinin gayesinde olan Macaristan idaresi Rusya’ya gaz karşılığında rubleyle ödeme yapmayı kabul etti.
Macaristan Dışişleri Bakanı Péter Szijjártó mevzuya ait yaptığı açıklamada, ülkesinin Rusya’nın güç ödeme planını kullanacağını doğruladı. Macaristan Dışişleri Bakanı, “Gaz arzımızın yüzde 85’i Rusya’dan, petrol arzımızın yüzde 65’i Rusya’dan geliyor. Bu keyfi bir durum değil, bunu biz seçmedik. Önümüzdeki birkaç yıl içinde Rus gücünü ithal etmeyi bırakmayı mümkün kılacak hiçbir alternatif kaynak yahut yok” dedi.
Eski AB diplomatı Albrecht Rothacher ise CNN’e yaptığı açıklamada, “Macaristan’ın güç tüketimi yüzde 32 doğalgaz, yüzde 29 petrol, yüzde 16 nükleer, yüzde 9 kömür ve yüzde 14 yenilenebilir kaynaklardan oluşuyor” bilgisi verdi.
AVUSTURYA: EURO KARARI DEĞİŞMEDİ
Ukrayna’ya hücumlar sonrası Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’le Moskova’da görüşebilen Avrupalı az başkanlardan Avusturya Başbakanı Karl Nehammer ise Rusya’ya gaz karşılığında rubleyle ödeme yapmayı kabul ettiği argümanlarını reddediyor. Nehammer, Twitter hesabından yaptığı açıklamada Avusturyalı güç şirketi OMV’nin euroyla ödeme yapmaya devam edeceğini ve AB’nin yaptırım kararlarına uymaya devam edeceğini söyledi.
Rusya’nın resmi haber ajansı TASS ise Avusturya hükümeti ve şirketi OMV’nin Rusya’nın Rus doğalgaz tedarikini ruble olarak ödeme kaidelerini bir Rus bankasında hesap açarak kabul ettiğini tez etmişti.
BALTIK: GAZ ALIMINI DURDURDUK
Baltık ülkeleri Letonya, Litvanya ve Estonya ise Putin’in doğal gaz alımında ödemelerin ruble ile yapılmasını öngören kararnameyi imzalamasının çabucak akabinde 2 Nisan’da Rusya’dan gaz ithalatının durdurulduğunu açıklamıştı.
İTALYA: TEDARİĞE DEVAM EDİYORUZ
Sputnik’in haberine nazaran, İtalyan güç devi Eni SpA, gaz akışının kesilmemesi için Gazprombank’ta ruble hesapları açmaya hazırlanıyor. İtalyan gaz iletim operatörü Snam’den bir temsilci, ajansa yaptığı açıklamada Rus gazının İtalya’ya sistemli olarak rastgele bir değişiklik yapılmadan tedariğinin sürdüğünü söyledi. Temsilci, “Tarvisio aracılığıyla İtalya’ya Rus gazı teslimatı nizamlı olarak gerçekleştiriliyor” dedi.
YUNANİSTAN: BULGARİSTAN’A DAYANAK OLACAĞIZ
Rusya’nın kararının akabinde dün Bulgar mevkidaşıyla telefon görüşmesi yapan Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis, kabinesiyle acil toplantı yaptı. Miçotakis’in ofisinden yapılan açıklamada, “Başbakan, Yunanistan’ın Rusya’nın güç konusundaki kararlarının yol açtığı yeni durumla başa çıkması için Bulgaristan’a yardım edecek” iletisi verildi. Yunanistan devlet televizyonu da ülkenin önümüzdeki ay Bulgaristan’a kıymetli ölçüde sıvılaştırılmış doğalgaz teslimatı yapacağını söyledi.
ALMANYA: EURO KARARI DEĞİŞMEDİ
Rusya’yla başta Kuzey Akım projeleri olmak üzere esaslı güç paydaşlığı bulunan Almanya ise gaz alımı için euro ile ödeme yapmaya devam ettiğini duyurdu. Almanya İktisat Bakanı ve Şansölye Yardımcısı Robert Habeck, “Rus gazı olmadan kışı atlatmak için daha fazla çalışmaya gereksinim var” dedi. Almanya İktisat Bakanlığı Sözcüsü Robert Zeverin, “Alman şirketleri Rus gaz tedarikini euro olarak ödüyor, böylelikle Almanya kontrattan doğan yükümlülüklerini yerine getiriyor” dedi.
Almanya’nın güç devi Uniper ise Yamal-Avrupa sınırının olağan faaliyetini sürdürdüğünü duyurdu. Şirketten yapılan açıklamada, Rusya’ya doğalgaz ödemesini ruble ile yapmanın yaptırımlarla zıt düşmediği belirtildi. Rheinische Post gazetesinin haberine nazaran ise Uniper, Rus gazının ödemelerini artık Avrupa merkezli bir bankaya değil, bir Rus bankasına aktarmaya hazırlandığını tez etti.
ABD: BU ADIMI BEKLİYORDUK
Beyaz Saray sözcüsü Jen Psaki, Polonya-Bulgaristan restini, “Ne yazık ki bu, Rusya’nın atabileceğini iddia ettiğimiz bir adımdı” formunda yorumladı. Rusya’nın petrol, gaz ve kömür ithalatını büsbütün yasaklayan ABD’nin kelam konusu karardan evvel Rusya’dan edindiği gaz ölçüsü yüzde 3’tü. ABD Lideri Joe Biden, Amerika’nın rezervlerinden Avrupa’ya büyük bir petrol tahliyesi buyruğu verdi. Bu yılın sonuna kadar Avrupa’ya ek 15 milyar metreküp sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) gönderilmesi bekleniyor. ABD ayrıyeten Suudi Arabistan’ın petrol üretimini artırmasını istiyor, Venezuela petrolüne yönelik yaptırımları gevşetecek adımlar da atıyor.
İNGİLTERE: EKONOMİK PARYA OLMAYIN
İngiltere’nin Rusya’dan petrol tedariği yüzde 8, gaz ise yüzde 5’i oluştururken Rus gazına muhtaçlığı olan Avrupa ülkelerine ise yaptırım kararlarını artırması istikametinde davet yapıyor. İngiltere Başbakan Yardımcısı Dominic Raab, Polonya-Bulgaristan’a gaz arzını kesme kararının, “Rusya üzerinde çok ziyanlı bir tesiri olacağını” söyledi. Bakan, kararın Rusya’yı daha fazla izole edeceğini ve onun “ekonomik bir parya” haline gelmesine yol açacağını savundu. İngiltere’nin “enerji şantajı” konusunda Polonya ile dayanışma içinde olacağını belirten Raab, “Vladimir Putin’in ekonomik savaş olsun, askeri savaş olsun zorbalık davranışının başarılı olmasına müsaade veremeyiz” dedi.
AB: ŞANTAJ KABUL EDİLEMEZ
Avrupa Komitesi Lideri Ursula von der Leyen, “Gazprom’un Avrupa’daki müşterilere gaz dağıtımını tek taraflı olarak durdurduğunu açıklaması, Rusya’nın gazı bir şantaj aracı olarak kullanmaya yönelik bir öbür teşebbüsüdür. Bu haksız ve kabul edilemez” yansısı verdi. AB’nin Polonya ve Bulgaristan’la dayanışma içinde olacağını belirten Leyen, “Yanıtımız acil, birleşik ve koordineli olacaktır” dedi. (DIŞ HABERLER)
