Askeri bağlamda ele alındığında insanlık tarihinin en girift savaşlarından biridir Birinci Dünya Savaşı… Bir yanıyla periyodun son teknolojisi silah sanayi için kullanılırken, bir yanıyla da ilkel çarpışmalara sahne olmuştur. Yaklaşık yirmi yıl sonra peşinden gelecek olan İkinci Dünya Savaşı’yla ortasında -teknolojinin hakimiyeti açısından- neredeyse uçurum vardır. Alman tanklarının Avrupa’yı kısa müddette ele geçirmesi, bunun en objektif ispatıdır. Ama Birinci Dünya Savaşı, ikincisine göre daha arkaik teçhizatlara yer oluşturur.
Dünyaca ünlü Osprey Askeri Tarih Dizisi’nin yeni kitabı ‘Nablus 1918’, Bryan Perrett imzasıyla Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları tarafından yayımlandı. Kendisi de eski bir asker olan, Kraliyet Zırhlı Kuvvetleri’nde gösterdiği başarılardan ötürü Müstahfız Madalyası ile taltif edilen İngiliz muharrir Bryan Perret, mesleğinin sonraki yıllarında savaş muhabiri olarak misyon alır. Araştırmaya ve soruşturmaya olan bu ilgisi, kısa mühlet sonra savaş tarihçiliğine soyunmasına sebep olur. Birinci Dünya Savaşı’nın en kanlı cephelerinden olan Nablus Seferi, müellifin bu ilgisine mazhar olur ve Perrett hummalı bir çalışmadan sonra elimizdeki kitabı hazırlar.
Nablus 1918 – Osprey Askeri Tarih Dizisi, Bryan Perrett, Mütercim: Okan Doğan, 96 syf., İş Bankası Kültür Yayınları, 2022. Yazar Perrett, bugün Ortadoğu’nun mukadderatını belirleyen, İngiliz ve Fransız askerleriyle Osmanlı güçleri ortasında açılan bu cephenin art planını tarihî bir bağlamda ele almakla işe başlıyor. 1915 yılında açılan Kanal Cephesi’nin ehemmiyetine değinen müellif, yaşanan gelişmeleri Nablus Seferi’ne giden yolda açıklamaya girişirken, objektif ve yalın bir üslup tercih ediyor. Bir büyükbabanın torununa anlatması üzere, coğrafik öğeler üzerinden üç boyutlu haritaları kullanarak bilgileri aktarıyor. Her iki taraf için de Kanal Cephesi’nin açılma münasebetlerini ordu kumandanlarının biyografileriyle ve uzman oldukları alanlar üzerinden anlatmayı tercih eden muharrir, cephede bulunan asker sayısından eldeki silahların çeşidine kadar uzun bir listeleme yapıyor.
Ardından Nablus Seferi’nin nedenlerini açıklamaya girişen muharrir, bugün Kudüs’ün 65. kilometre kuzeyinde bulunan bu kentin demografik ve coğrafik yapısını ele alıyor. Arap isyancılar ile İngilizler ortasındaki bağ, bu seferi yapısal olarak direkt etkiliyor. Gerek İtilaf gerekse de İttifak kuvvetlerinin Kanal Cephesi’nin seyrini değiştirecek planlarını da irdeledikten sonra Nablus Seferi’ne geçen müellif, 1918 yılının sonbaharında yaşanan ve önümüzdeki yüz yılda Ortadoğu’nun bahtını belirleyen savaşı anlatmaya girişiyor.
Fotoğraflarla, fotoğraflarla, üç boyutlu ve renkli haritalarla açıklanan bu sefer, askeri silah ve kıyafetlerin fotoğraflarındaki titizlikle de göz dolduruyor. Gün gün, saat saat, dakika dakika aktarılan seferde, bir öykü barındıran çizimler, anlatılan anlarla uyumlu bir halde sıraya diziliyor. Askerlerin hüznü, mağlubiyet ya da zafer hissi yüzlerindeki en ince detaylara kadar veriliyor.
Nablus’ta başlayan ve oraya yüzlerce kilometrelik uzaklıkta bulunan Halep’e kadar uzanan bu sefer, savaşın seyrini değiştiriyor. İngiliz askerlerinin bu seyahatine anbean eşlik eden bu çalışma, izlenen güzergahın neden ve nasıl tercih edildiğini de merkeze alıyor. Tren istasyonlarından dağ başlarına dek ilerleyen seyahat, binlerce insanın sirkülasyonunu fotoğraflarla desteklemeyi de ihmal etmiyor.
Nablus kentinde yaşananları ve savaş alanının bugünkü halini de aktaran müellif, bu seferin askeri tarih açısından ehemmiyetinin üzerinde bilhassa duruyor. Bu seferin, çağdaş savaşlarda düzenlenen son süvari harekâtı olduğunu söyleyen müellife nazaran, bu tarihten sonra böylesi büyük cephelerde tanklar ve uçaklar tartısı oluşturdu. Süvariler ise bu teknoloji dünyasında, kendilerine bir daha bu kadar aktif bir rol bulamadı. Muharrir, Nablus Seferi’nin bu derece tesirli olması ve kısa müddette başarılı bir sonuç almasını Süvari olgusu üzerinden de ele alıyor. Cephe kumandanı General Edmund Allenby’ın Süvarileri kullanma kararını, bu kararın doğurduğu sonuçları ele müellif, ilerleyen yıllarda askeri kuvvetler konusundaki değişimi de dolaylı olarak açıklıyor.
Çalışma askeri tarihçiler, Birinci Dünya Savaşı meraklıları ve Ortadoğu araştırmacıları için biçilmiş kaftan… Kitap her ne kadar âlâ hazırlanmış, üzerine titizlikle çalışılmış olsa da, savaş bir olgu olarak o kadar kötü… Barış umuduyla…
