Bruce Bower
Beş asırdan daha uzun bir müddet evvel bir kurban merasimine hazırlanan iki İnka çocuğu, şu ana dek fark edilmeden kalan özel bir yatıştırıcı karışım içmişti. Yeni araştırmanın ortaya koyduğu kadarıyla, büyük ihtimalle 4 ilâ 8 yaşlarındaki bir kız ve bir oğlan çocuktan oluşan bu kurbanlar, Peru’daki Ampato Dağı’nda merasimle öldürülmeden ve gömülmeden evvelki günler ya da haftalar boyunca ‘ruh hallerini hafifletmiş’ olabilecek bir sıvı içerek tasalarını yatıştırdılar.
HALÜSİNOJENİK UNSURLAR TESPİT EDİLDİ
Polonya’daki Varşova Üniversitesi’nde biyoarkeolog olan Dagmara Socha ve meslektaşları, bu çocukların cesetlerinin ‘halüsinojenik’ tesirleri bilinen sıvı bir karışım olan Ayahuasca’nın temel bileşenlerinden birinin kimyasal kalıntılarını barındırdığını söz ediyor. Yapılan incelemeler, kız çocuğun doğal yollarla mumyalanan bedenindeki saçlara ve erkek çocuğun kısmen mumyalanmış kalıntılarında bulunan tırnaklarına odaklandı.
Socha ve takımının ‘June Journal of Archaeological Science: Reports’ isimli mecmuada yayınlanan araştırmasında aktardığı kadarıyla, her ne kadar eldeki kalıntılarda Ayahuasca’nın güçlü halüsinojenlerinden kalan moleküler belirtiler görülmese de, ‘Banisteriopsis caapi’ (B.caapi) isimli sarmaşığın kimyasal eserleri olan ‘harmin’ ve ‘harmalin’ unsurlarının izlerine rastladı. Ayahuasca’da bulunan Banisteriopsis caapi bileşeni, öbür daha halüsinojenik bileşenlerin gücünü arttırıyor.
Kemirgenler üzerinde yapılan son araştırmalar, harmin içeren çözeltilerin, beyni kimi antidepresan ilaçların yaptığına misal halde etkilediğini ortaya koyuyor. Socha, “Bu, B. caapi’nin geçmişte antidepresan özellikleri nedeniyle kullanılmış olabileceğine dair birinci kanıt” diyor. ABD’de bulunan Missouri Üniversitesi’nden arkeolog Christine VanPool, harmin’in insanlarda depresyon ya da korkuyu azaltıp azaltamayacağına ait araştırmalar şimdi emekleme basamağındayken, bileşenin şuurlu bir formda kullanılmasının mümkün olduğunu düşünüyor. Socha’nın takımında olmayan VanPool, İnka İmparatorluğu’nun yıkılmasından sonra düzenlenen İspanyol evraklarının alkollü bir unsurun kurban edilmeye hazırlanan insanları sakinleştirmek emeliyle kullanıldığını aktardığını, hâl böyleyken başka mayalanmış içkilerin de kullanılmış olabileceğini söz ediyor. “İnkaların, B. caapi’nin kurban edilecek insanların yaşadığı tasayı azalttığını bildiği görüşüne kuşkucu biçimde katılıyorum” diyor.
Socha, İspanyol tarihçilerin ezkaza İnka kurban adaylarının B. caapi içeceği yerine ‘chicha’ ismiyle bilinen tanınan bir mısır birası içtiklerini düşünmüş olabileceğinden şüpheleniyor. Ampato Dağı’nda bulunan çocukların üzerinde yapılan moleküler tahlillerde bedenlerinde alkol olduğuna dair bir ispata ulaşılamadı. Öte yandan, kurban edilmeden çabucak evvel içilen şey alkol olsaydı bile, araştırmacıların testlerinde ortaya çıkmazdı.
HAFTALAR BOYUNCA SAKİNLEŞTİRİLDİLER
Ulaşılan deliller da her iki çocuğun vefatlarına kadar geçen haftalar boyunca koka yaprakları çiğnemiş olduklarını ortaya koydu. İspanyol kayıtları, İnka geçit merasimleri sırasında yaygın biçimde koka yapraklarının kullanıldığını aktarıyor. Bahsi geçen olaylar, mevtten sonra çeşitli lokal yaradanlara elçi olarak gittiklerine inanılan çocukların ve genç bayanların bu merasimde kurban edilişlerini de içeriyor.
Kurban edilen çocuklar, 1995 yılında Ampato Dağı’nın tepesine yakın bir yerde düzenlenen bir keşif seyahatinde bulundu. Socha, iki İnka çocuğun konutlarının bulunduğu bölgeden resmi merasimler için başşehir Cuzco’ya ve daha sonra Ampato Dağı’na yapacağı bir hac seyahatini gerçekleştirmesinin en az iki hafta ve büyük ihtimalle birkaç ay süreceğini söz ediyor.
Yeni araştırmaya dahil olmayan Calgary Üniversitesi arkeoloğu Lidio Valdez için bu çocuklara teskin edici bir B. caapi içeceği ve çiğnemeleri için koka yaprakları verilmiş olması şaşırtan değil. Çocuklar öleceklerini anlamamış olabilirler; buna rağmen, ailelerinden ayrıldıktan sonra uzun bir seyahatin zahmetlerine ve yalnızlığa katlanmak zorunda kaldıklarını belirtiyor.
Valdez, Ampato Dağı’nın aslında İnka lisanında ‘kurbağa’ manasına gelen bir sözcük olan ‘Qampato’ biçiminde adlandırıldığından şüpheleniyor. İnkalar üzere And toplumları kurbağaları su yahut yağmurla ilişkilendirirdi. “Dağ muhtemelen su ya da yağmurla ilişkiliydi ve çocuklar tahminen de dağ ilahlarından kendilerine su göndermelerini istemek için kurban verildiler” diyor.
Yazının özgünü Science News sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
