Mustafa İsmail Dönmez
2011 Milletlerarası Arap Roman Mükafatı kısa listesine kalan Larva Avcısı, Sudanlı müellif Amir Tag Elsir’in öbür lisanlara de çevrilmiş en ünlü romanı. Vazife başındayken geçirdiği bir kazada bacağını kaybedip emekliye ayrılan Casus Abdullah Harfaş muharrir olmaya karar verir. Bu maksat onu değişik, bir o kadar da komik bir seyahate sürükler. Ünlü muharrir A. T.’nin beklenmedik bir biçimde Harfaş’ın akıl hocası olmasıyla tuhaf durumlar ve daha da tuhaf karakterler bir bir ortaya çıkar.
Larva Avcısı, özgün ve çarpıcı bir üslupla kimlik kavramını irdelerken edebiyatta mizahın gücünü gösteren keyifli bir okuma tecrübesi sunuyor.
Amir Tag Elsir’le edebiyat seyahatini ve politik baskıları konuştuk.
Larva Avcısı romanı fikri nereden çıktı? Büsbütün bir tesadüf mü yoksa Amir Tag Elsir’e edebi ilham verecek kadar ruhunu etkileyen bir olayın sonucun gelişen bir şey mi? Veyahut kurgusu üzerinde çalıştığınız planlı bir çalışmanın eseri mü?
Aslında hiçbir yapıtımı yazmayı evvelce planlamıyorum ve romanlarım için fikir aramıyorum. Daha çok hafızamda yer eden olaylar ya da anılar kaynaklık ediyor yapıtlarıma. Vakti geldiğinde zihnimdekilerle romana başlamak için âlâ bir başlangıç aramam gerekiyor. Sonra romanın beni nereye götüreceğine bakmadan yazmaya devam ediyorum. Doksanlı yıllarının başlarında, merhum cerrah Dr. Rıza’nın asistanı olarak çalışıyordum. Kliniğe içinde üç kişinin olduğu emniyete ilişkin bir araç geldi. Araçtaki emniyet vazifelileri özel çiftliklerin bulunduğu bir bölgeye giden yolu izliyorlarmış. Kovalamaca sırasında araba devrilmiş ve kaza yerine intikal eden güvenlik vazifelileri araçtakileri kliniğe getirmişler. İçindekilerden biri ölüydü, başkası beyin sarsıntısı geçirmişti, üçüncünün bacağını kesmek zorunda kaldık. 2009 yılında bu olayı hatırladım ve Larva Avcısı için düzgün bir başlangıç oldu. Biraz hayal gücü de katınca roman metni oluştu.
‘BÜTÜN ÇALIŞMALARIMDA SİYASET TEMASINI ELE ALDIM’
Demokratik bir idareye sahip olmayan ülkelerde istihbaratçılar bir müellifin izini sürdüklerinde biliyoruz ki o müellif en âlâ olasılıkla mahpusa atılır. Yazarsa buna karşılık olarak Larva Avcısı’nda olduğu üzere istihbaratçıyı bir romana bahis edip Abdullah Harfaş üzere bir karakterin içine hapsedebilir. Mutlak gücü sarkastik bir lisanla okura sunmanın ötesinde Larva Avcısı müellifin intikamı üzere de düşünülebilir mi?
Cezaevine müellif olarak değil, doktorluk mesleğine başladığım birinci yıllarda girdim. Münasebet, hekimlerin düzenlediği greve katılmamdı. Aslında çabucak hemen bütün çalışmalarımda siyaset temasını ele aldım. Otoritenin baskısı, azap olayları üzere hususları işledim ancak bu yüzden mahpusa atılmadım. Yazdıklarımdan dolayı tutuklanmamış olmam sanırım siyasi mevzuları düzgün bir okur olmayanların çarçabuk anlayamayacağı dolaylı ve bazılarına nazaran sıkıntı bir üslupla ele almamdı. Hakikaten Sudan’ın karanlık devirlerinde ülkeye girip çıkıyordum lakin kimse beni yazdıklarım için sorgulamadı. Evet, sizin de dediğiniz üzere bu roman, özgür ve demokratik olan her şey için pusuya yatılan o dünyaya karşı intikamın bir modülü sayılabilir.
Larva Avcısı otoriteyle alay eden, onun mutlak gücünü sarsan, büyülü gerçekçilik akımının en hoş örneklerinden biri. Sizin açınızdan büyülü gerçekçilik bir edebi tercih midir yoksa otoriteye ve yasaklara karşı müellif zekâsının bulduğu bir çıkış yolu mu?
Larva Avcısı, yazarken benimsediğim, fantastik ve şeyleri bilindik isimleriyle adlandırmamaya meyilli biçemimin bir uzantısı. Büsbütün büyülü gerçeklik addedilmeyebilir lakin içinde çokça olduğunu söyleyebiliriz. Yıllar içinde ve yazdığım metinlerle geliştirdiğim bir şekil.
Fikrî sansür ve muharrirlerin takip edilmesinden bahsetmiştiniz bir söyleşinizde. Siz bu stil bir sansür ve takibe maruz kaldınız mı?
Evet, birçok kere. Bilmediğim nedenlerle yapıtlarım kitap fuarlarında ya yasaklandı ya da toplatıldı. Ebola 76 ve İhtiras isimli romanlarım birçok Arap ülkesinde şu an bile bulunmuyor örneğin. Sansür uygulayanların onları okumadığına başlarına nazaran davrandıklarına eminim. Zira romanlarımda ahlak dışı sayılacak ögelere yer vermiyorum, usturuplu bir lisan kullanıyorum.
Arap halkı pek acılara maruz kaldı. Edebi yaratıcılığınız için acılarla dolu bir hafızadan besleniyor diyebilir miyiz?
Sudanlı Arap bir müellifim ve ülkemin küçük büyük her sıkıntısını önemsiyorum. Tarih boyunca Arap ülkelerindeki vatandaşların birçok dertle karşılaşıp bitkin düştüğünü görüyoruz. Bu durum bilhassa ordu ya da dindarlık tezinde bulunanlar ülkenin varlıklarını yağmalayıp vatandaşları küçük duruma düşürdüklerinde oluyor. Ben bu öykünün içine dalmış durumdayım. Çabucak çabucak yazdığım her metinde tahlil bulunmayan bahislere değindim. Yıllar boyunca görüşlerimi ve halimi bu metinlerde ortaya koydum. Gün gelecek insanları metinlerimi inceleyecek ve bunların doğruluğunu ortaya koyacak.
‘VATAN, MUHARRİRE MANEVİ BİR DAVETTE BULUNUR’
Romanda Arap muharrirleri ve düşünürleri tehdit eden sorunlara değiniyorsunuz. Yaşanan bu gerçekliğe ne kadar yakınsınız?
Ben o gerçekliğe yalnızca yakın değil şahsen onun içine dalmış durumdayım ve ölene kadar da o denli kalacağım. Gerçek bir muharririn vatanının acılarına kayıtsız kalması mümkün değildir. O her vakit bu acıların içindedir ve bir modülüdür. Vatan, çektiği acıları yazılarıyla kayıt altına alması için müellife manevi olarak bir davette bulunur adeta.
Romanda A.T. karakterini gerçek bir müellif olarak betimliyorsunuz. A.T. Amir Tag Elsir’i mi simgeliyor?
Tabii, bunu söyleyebiliriz. Müellif A.T. benim birçok özelliğimi taşıyor. Ayrıyeten Amir Tag ismimin birinci harflerini kullanarak ona bu takma ismi verdim. Bana en çok yöneltilen sorulardan biri bu.
‘YAZMAK HER ŞEYDEN EVVEL OKUMAYI GEREKTİRİR’
Romanın bildirisi ‘Roman yazmayı erbabına, derinlikli edebiyatçılara bırakın’ mı yoksa roman yazmanın muhakkak ritüeller ve teknikler gerektirdiğini söylemek mi?
Roman yazmak her şeyden evvel roman okumayı gerektirir. Ayrıyeten yetenek, eğitim, tecrübe, sabır ve makul ritüeller de gerektirir. Roman yazan herkes gerçek bir müellif değildir. Her yıl dünyanın farklı yerlerinde binlerce roman yazılıyor lakin bunlardan çok azı okuyucunun zihninde kalıyor. Büyük bir yazın hareketi var ve bu son bulmayacak üzere görünüyor. Sizin sorularınıza cevap verdiğim gün Doha Memleketler arası Kitap Fuarı’nı ziyaret ettim; onlarca müellifin sevinçle kitaplarını imzaladığını gördüm. Aslında bu mevzuda söyleyecek çok kelamım var; hakikaten makalelerimde bunlardan çok bahsettim.
Hikâyede Eva Benim Yatağımda Öldü romanının sonunu ucu açık bir biçimde bıraktınız ve müellifin sarışın kızı terk edip Şansa’ya gitme nedenlerini açıklamadınız. Bununla edebiyatın birtakım anıştırmalardan ibaret olduğunu, münasebetleri ortaya koyan raporların tersine kimi seçeneklerin okurun hayal gücüne bırakıldığı iletisini mı vermek istediniz?
Eva Benim Yatağımda Öldü romanı çok kıymet atfettiğim bir şey değildi. Farfar’ın okumasını istediğim örnek bir romandı yalnızca. Bu yüzden bu roman hakkında etraflıca şeyler söylemedim. Okurun hayal gücüne hitap eden göstergeler yazmakla yetindim. Sanırım burada birçok yorum söylenebilir. Roman müellifinin aniden tanımadığı öbür bir genç kızı keşfetmesi üzere.
Masör karakteri, Dubai’ye gidecek geliri olmayan sıradan bir insan. Buna karşın oraya iki sefer gidiyor. Ancak emniyet mensubu Abdullah Harşaf’ın onun bu parayı nereden bulduğunu araştırmasına temas edilmiyor.
Masör efsanevi bir şahsiyet. Okuyucu onun hayat biçiminden seyahat etme fırsatını nasıl elde ettiği sonucunu çıkaracaktır. Bunun muhakkak dolambaçlı bir yol olduğunu söyleyebiliriz.
‘İNSANLAR İDARENİN ZULMÜNDEN KORKTUKLARI İÇİN ARALIKLI DURUYORLAR’
Abdullah Harfaş emekli olduktan sonra terzi ve kitapevi sahibi karakterlerinin ona karşı halleri büsbütün değişiyor. Burada halkın iktidara karşı tutumunun hürmetten değil endişeden olduğuna mı dikkat çekiliyor?
Evet, beşerler idareye hürmet duydukları için değil zulmünden korktukları için uzaklıklı duruyorlar. Bu noktada bugün Sudan’da yaşanan gelişmelere dikkat çekmek istiyorum. Devrimci halk artık korkmadıklarını ve vatan uğruna canları feda etmeye hazır olduklarını ispat etti.
