Ercan Kesal, hepimizin sevdiği, saydığı bir sanatçı. Kendisi sanat sinemasından televizyon dizilerine, edebiyattan toplumsal sıkıntılara olan hassaslığına kadar pek çok yerde karşımıza çıkıyor. Bu yüzden de herkes onda kendinden bir şey buluyor.
Hiç oyunculuk eğitimi almamıştır Kesal. Buna karşın o denli bir muhtar olur, o denli bir mafya babası olur ki değme oyunculara taş çıkarır. Halbuki o bir tabiptir. Uzun yıllar Anadolu’da doktorluk yapmış, sonra sinemanın peşine takılıp bugünlere dek gelmiştir. Pekala bir hekimi Türkiye’nin sevilen bir sanatkarına dönüştüren şey nedir?
Yenal Bilgici bu sorunun peşine takılıp Kesal’la bir ortaya gelir ve onunla bir ırmak söyleşiye girişir. Kronik Kitap etiketiyle geçtiğimiz günlerde raflara giren ‘Cebimdeki Ekmek Kırıntıları’ isimli kitap, işte bu sayede ortaya çıkar.
KENDİNİ ARAYAN ADAM
1959’da Avanos’ta doğar Kesal. Başarılı bir öğrencilik hayatı geçirir. Niğde ve Nevşehir Lisesi’ndeki yıllardan sonra Ankara Siyasal’ı kazanır. Onun hayatını değiştirecek olan domino taşına birinci vuruş da böylece yapılır. Yıl 1976’dır.
Ankara o yıllarda epey hareketlidir. Bilhassa de Siyasal. Kesal da bu atmosferden ister istemez etkilenir. Asteğmen bir hemşehrisiyle birebir meskende yaşar. Asteğmen hafta sonları konuta geldiği için genelde yalnızdır. Kesal, can badiresinin ağır bastığı anlarda asteğmenin koliler içinde sakladığı kitaplarını zımnî gizli okumaya başlar. Vâ-Nu’lar, Dostoyevski’ler, Gorki’ler ve çeşitli sosyalist kitaplarla tanışması bu vesileyle olur.
Kesal bir yandan siyasal olarak dünyaya farklı bir cepheden bakmaya başlarken, bir yandan da edebiyatın büyüsüne kapılır. O günden sonra elinden kitap düşmez. Ankara Siyasal’dan İzmir’e tıp okumaya gittiğinde apayrı biridir artık.
Cebimdeki Ekmek Kırıntıları, Ercan Kesal, Söyleşi: Yenal Bilgici, 168 syf., Kronik Kitap, 2022. Kesal’ın birinci doktorluk yaptığı yıl 1984’tür. 12 Eylül ülkenin üzerinden geçmiş, geride bir sürü acı ve yıkım bırakmıştır. Yaralar yeni yeni sarılıyordur. Kesal’sa Kırıkkale’nin Keskin ilçesinde misyon yapmaktadır ancak bir ayağı daima Ankara’dadır. Aziz Nesin’ler, Rutkay Aziz’ler ile yan yanadır.
Ne var ki doktorluk onun içindeki boşluğu bir türlü dolduramaz. Vazife yaptığı esnada türlü beşerle, türlü öyküyle tanışır tanışmasına lakin bunları içindeki “tortu”yla birleştirip dışarı atmanın yollarını arar.
“Bu yüzden edebiyata sığındım ben. Hoş cümle kurarsam, etkileyici sözleri arka arda, yan yana hizalandırırsam yırtarım üzere geldi.”
Ancak Kesal’ın gönlünde sinemanın pahası daima bir oburdur. Uzun vakit durup düşünür. Çok fazla sinema izler, sinemaya dair çok fazla şey okur ve nihayet kararını verir. 1990 yılında kamudan istifa ederek İstanbul’a yerleşir. Başa koymuştur, sinemacı olacaktır.
SİNEMAYA GEÇİŞ SÜRECİ
İstanbul’daki sinemacılar, bu bilgisiz yüreğine sahip hekimi haliyle tuhaf bulurlar. Ona birkaç asistanlık işi verirler lakin bu da bir yere kadardır. Sonuçta sinema varsa iş vardır, yoksa işsizlik başlar. Kesal bir müddet çeşitli direktörlerin sinema ofislerinde dolanır, nihayetinde Ziya Öztan’ın tavsiyesine uyup sıhhat bölümüne geri döner.
Ancak aklı hâlâ sinemada olduğundan rahat durmaz. Metin Erksan’la başlayan seyahati o denli bir yere hakikat ilerler ki Kesal bir müddet sonra kendini Nuri Bilge Ceylan’la yan yana bulur. Birinci rol aldığı sinema de Ceylan’ın “Uzak” sinemasıdır.
Ceylan’la uygun anlaşan Kesal, Ceylan’la bir sonraki sinemaları olan “Üç Maymun”un hem oyuncusu hem senaristi olur. Lakin onu tüm ülkece görüp beğendiğimiz sinema “Bir Vakitler Anadolu”da olur. Kesal, bu sineması Anadolu’da doktorluk yaptığı yıllarda biriktirdiği onlarca insan öyküsünden yola çıkarak kaleme alır. Sinemada de muhtar karakterine hayat verir. Sonra da sevdiği yoldan yürümeye devam eder. Ceylan’ın akabinde Yağmur-Durul Taylan, Zeki Demirkubuz, Onur Ünlü, Mahmut Fazıl Coşkun, Tolga Karaçelik, Serhat Karaaslan üzere bedelli direktörlerle çalışma imkânına kavuşur. 2020 yılındaysa direktörlüğünü yaptığı “Nasipse Adayız” sinemasıyla karşımıza çıkarak hepimizi bu hoş senaryoyla bir kere daha tesirler.
HER ŞEY BİR MANA ARAYIŞI İÇİN
Bir yandan oyunculukla, bir yandan müelliflik ve senaristlikle geçen günler Kesal’ı şimdiki bildiğimiz haline getirir: Niyetli, kıssa peşinde koşan ve daima okuyan biridir o artık. Yenal Bilgici de bu kitabında Kesal’a sorduğu incelikle sorularla ırmak söyleşiyi nitekim de su üzere akışkan bir yola sokar. Vakit zaman çocukluğuna sapar, vakit zaman doktorlukla geçen günlerine, vakit zaman da günümüze gelir ve sinemanın, gençliğin ve ülkenin haline dokunur. Böylelikle bir yandan Kesal’ın hayatını onun ağzından okurken bir yandan da varoluşsal kimi sorulara yeniden onun ağzından cevaplar buluruz.
Ancak yanlış anlaşılmasın, bu bir biyografi kitabı değil. Ondan daha fazlası. İsmi üstünde; bir ırmak söyleşi. Düz bir yerde akmıyor. Başlangıcı ve sonu yok. Bu yüzden de kitabı okurken iki dostun samimi bir sohbetine kulak kabartmış üzere buluyorsunuz kendinizi.
“İnsan niçin muharrir, niçin sinema çeker, niçin senaryo ile uğraşır, niçin oyunculuk yapar? Niçin bu kitapların içinde boğulur ve niçin kendini daima olarak bilmekle, öğrenmekle, anlamakla yükümlü hisseder? Kuşkusuz ona düzgün geldiği için… Yani ben de bunu beni sağalttığı, bana düzgün geldiği ve biraz da içimi ferahlattığı için yapıyorum. Güya ölünceye kadar sürecek bir şey bu. Ancak biliyorum ki tüm yaptıklarım bir mana arayışından diğer bir şey değil.”
