ANKARA – İnternet haber sitelerini basın kanunu içinde tanımlayan yasa ekim ayından bu yana yürürlükte. “Dezenformasyon” kabahati nedeniyle meslek örgütlerinin “sansür yasası” olarak isimlendirdiği maddeyle birlikte internet haber sitelerinin Basın İlan Kurumu’ndan “resmi ilan” almasının önü açıldı.
Basın İlan Kurumu (BİK) bugün (13 Ocak) yaptığı toplantıda internet haber sitelerinin resmi ilan alabilmesi için belirlenen kuralları kabul etti. Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’nin (TGC) BİK toplantısında kabul edilen yönetmeliğe şerh düştü. TGC, taslak yönetmelikte değişiklik yapılmadığı için süreci yargıya taşımaya hazırlanırken yönetmeliğin yakın periyotta Resmî Gazete’de yayımlanması ve yürürlüğe girmesi bekleniyor.
YÖNETMELİK NE GETİRİYOR?
BİK toplantısında kabul edilen internet haber sitelerinin resmi ilan alabilmesini düzenleyen yönetmelik epey katı kurallar getiriyor. Buna nazaran internet haber siteleri Türkiye genelini kapsayan yayın organları için “Genel Kategori”, 1’inci Kategori için İstanbul, 2’nci Kategori için Ankara ve İzmir, üçüncü, dördüncü ve beşinci kategori olarak altı kategoride ele alınacak.
Türkiye geneli yayın yapan ve ilan almak isteyen internet haber sitelerinin en az 32, 1’inci kategoride yer alan kurumların en az 15, 2’nci kategoride yer alan kurumların en az 12 kişi çalıştırmaları mecburî hale gelecek. 3’üncü kategori için bu sayı 8, 4’üncü kategori için 6, 5’inci kategori için ise 4 çalışan olarak yürürlükte olacak.
BİK’in yönetmeliğine nazaran internet haber sitelerinin resmi ilan alabilmesinin bir başka kriteri ise günlük yayımlanacak minimum haber sayısı olacak. Türkiye genelini kapsayan genel kategori için günlük en az 240, 1’inci kategori için 100, 2’nci kategori için ise 80 haber kuralı talep eden yönetmelik, 3’üncü kategori için bu sayıyı 50, 4’üncü kategori için 40, 5’inci kategori için ise en az 30 haber yayımlanma kuralı getirecek.
Öte yandan internet haber sitelerinin okunma oranları da ilan almanın kuralları ortasında yer alacak. Türkiye geneli kategorisinde yer alan bir internet haber sitesinin günlük taban tekil ziyaretçi sayısının 500 bin, günlük minimum sayfa görüntülenmesi sayısının da 1,5 milyon olması gerekecek. İstanbul’u kapsayan 1’inci kategori için günlük taban tekil ziyaretçi sayısı 50 bin, görüntülenme sayısı ise 150 bin olarak belirlenirken, Ankara ve İzmir’i kapsayan 2’nci kategoride bu sayılar tekil ziyaretçide günlük 30 bin, görüntülenmede ise 90 bin olarak uygulanacak. 3’üncü kategoride yer alan yayın organları için günlük 20 bin ziyaretçi ile 60 bin görüntülenme kaidesi, 4’üncü kategoride yer alan kurumlar için günlük 10 bin ziyaretçi ile 30 bin görüntülenme kuralı, 5’inci kategori için ise günlük 3 bin tekil ziyaret ve 9 bin sayfa görüntülenme kaidesi isteniyor.
TGC’DEN İTİRAZLAR
BİK’in toplantısında kabul edilen yönetmeliğe Türkiye Gazeteciler Cemiyeti itiraz etti. Yönetmelik taslağının anayasaya, maddelere, basın ve tabir özgürlüğüne, çalışma hürriyetine karşıt olduğunu belirten TGC kelam itirazlarını yazılı olarak da iletti, “Değil gazeteciler, hukukçular ya da akademisyenler, en temel hukuk ve yasa bilgisine sahip rastgele birinin bile bu yönetmelik taslağına imza atması, bu antidemokratik kararları onaylaması düşünülemez” dedi.
Basın İlan Kurumu’nun yönetmeliğin pek çok farklı kısımla ve internet haber sitesi temsilcileriyle görüşülerek hazırlandığını sav ettiğini, bunun hakikat olmadığını belirten TGC, “Pek çok görüşme ve toplantıda bir ortaya getirilen bu temsilcilerin görüşleri alınmış lakin yönetmelik taslağına bu görüşler yansıtılmamıştır. Kelamım ona demokratik ve iştirakçi görünerek bir dizi toplantı yapılmış lakin 2018 yılından bu yana bir çeşit yönetim kuralı haline getirilen ‘ben yaptım oldu’ anlayışıyla hazırlanan taslak Genel Kurul’a getirilmiştir. Yapılması gereken, derhal kesim temsilcileri, internet gazetecileri ve basın meslek örgütlerinin bir ortaya getirilmesi yeni bir yönetmelik taslağının “birlikte” hazırlanmasıdır” sözlerine yer verdi.
‘DAYANAK OLDUĞU TABİR EDİLEBİLECEK YENİ YASA ANAYASAYA AÇIKÇA AYKIRI’
Anayasanın 29’uncu unsurunda “Süreli yayınların çıkarılması, yayım kaideleri, mali kaynakları ve gazetecilik mesleği ile ilgili temeller kanunla düzenlenir” kararını barındırdığını, hatırlatan TGC, anayasaya nazaran mali kararların kanunla düzenleneceğini, bunun yönetmelikle yapılamayacağını hatırlattı. Yönetmeliğin ekim ayında Meclis’te kabul edilen yeni Basın Yasası olduğu savunusuna da itiraz eden Cemiyet, “Ayrıca destek olduğu söz edilebilecek yeni Basın Yasası da Anayasaya açıkça karşıtlıklar taşımaktadır. Buna ait iptal başvurusu şu anda AYM’nin incelemesi altındadır. En başta bu nedenlerle yönetmelik taslağı reddedilmelidir” dedi.
‘GAZETECİNİN ÇALIŞMA HÜRRİYETİ ELİNDEN ALINACAK’
TGC itirazında, internet sitelerinin resmi ilan yayınlama hakkının sona ermesine ait hususlarda anayasa, yasalar, basın ve tabir özgürlüğü ile çalışma hürriyetine ait “kesinlikle kabul edilemez” kararlarının olduğunu tabir etti.
Kabul edilen yönetmeliğe nazaran ilan yayınlayan müddetli yayının sahibine, ortağına ya da muhabirine, muharririne yani fikir çalışanı takımındaki rastgele bir gazeteciye Türk Ceza Kanunu’nun “Anayasal Sisteme Karşı Suçlar” kısmındaki cürümler ya da” Terörle Uğraş Kanunu” kapsamındaki hatalar kapsamında ceza davası açılması halinde resmi ilan yayınlama hakkı kesilecek. TGC, “Hüküm giymesi”, “suçunun mahkeme tarafından sabit bulunması” yerine “ceza davası açılması” halinde diye yazılmasının açıkça kurumun kendisini mahkemelerin üzerine koyması manasına geldiğini belirtti.
Madde 114’ün ikinci fıkrasına nazaran hakkında ceza davası açılan gazetecinin çalışma hürriyeti elinden alındığını da belirten TGC, “Maddede, ‘ceza davası açılan’ fikir personelinin 5 gün içinde minimum takımdan çıkarılması, aksi halde yayının resmi ilan yayımlama hakkının durduracağı yazılmıştır. Gazetecilere sık sık soruşturma ve dava açıldığı bir ortamda katılaşmamış yargısal bir süreç nedeniyle işten çıkarma cezasını vermek kabul edilemez. Bu unsur ağır bir basın özgürlüğü ihlalini beraberinde getirir, Anayasa ve maddelerimize aykırıdır” tabirlerine itirazlarında yer verdi.
‘AÇIKÇA İNTERNET SİTELERİ ALEYHİNE BİR DÜZENLEME’
İnternet haber sitelerinin resmi ilan yayımlama hakkı kazanma kurallarının belirlendiği yönetmeliğin 3’üncü kısmında, “kurum genel kurulunca belirlenen öbür kuralları ve vasıfları taşımaları, yüklenen ödevleri kabul ederek vaktinde yerine getirmeleri” gerekir sözü olduğunu hatırlatan TGC, “’Diğer koşullar ve vasıfların’ ne olduğu belirlenmemiştir. Bu unsur tüzel bellilik kuralı, objektiflik kriteri ve güvenilirlik prensiplerini ihlal etmektedir. Hasebiyle bu çeşit bir türel belirsizliğin kabul edilmesi düşünülemez” dedi.
Yönetmelik taslağının “İçerik” kısmının yeni bir “basın ahlak esasları” barındırdığını savunan TGC, “Bu kısımla yayın siyasetinin içeriğine karışılmaktadır. Hiçbir yönetim yayın içeriğine karışamaz, bu Anayasaya aykırıdır” sözlerini kaydetti.
Taslağın 26’nci Unsurunda internet haber sitesine “erişim pürüzü verildiği takdirde alan ismi değiştirme müracaatında bulunamayacağı”nın düzenlendiğini belirten TGC, “Anayasa Mahkemesi’nin erişim engellemesiyle ilgili pilot kararının gereği şimdi yerine getirilmemiştir, yeni bir yasa yapılmamıştır. AYM kararı gereği bu husus yasa ile düzenlenecektir. Kanunla düzenlenmesi gereken mevzuda yönetmelik unsuru koyan Kurum, bunun yanı sıra her erişim engelinde internet sitelerini yeni yollar bulmaya zorlamaktadır. Erişimin engellenmesi kararının türel yapısından kaynaklı sıkıntılar nedeniyle açıkça internet siteleri aleyhine bir düzenlemedir” sözlerini kaydetti.
TRAFİK DATALARINA İTİRAZ
Yönetmelik taslağının kurallar kısmında de pek çok hususun hukuka alışılmamış olduğunu belirte Cemiyet, “İnternet haber siteleri, 5187 sayılı Kanunun 10 uncu hususu mucibince koruma ettiği içerikleri Kurumun talebi halinde, incelemeye imkân verecek biçimde ibraz etmek zorundadır” hususunu hatırlattı ve bu unsura, “Belirsiz bir data sürece yetkisi ve sorumluluğu kelam mevzusudur. Meğer data işlemeye ait yordam ve temeller Ferdî Dataları Muhafaza Kanunu’na tabidir, bu husustaki asıllar bu kanun dışında olamaz” sözleriyle itiraz etti.
İnternet haber sitelerinin BİK tarafından belirlenecek ziyaretçi trafik bilgilerini toplayan ölçüm aracını kullanma zorunluluğuna da karşı çıkan TGC, “Trafik datalarını aktarmak ve kurumun belirleyeceği ölçüm aracını kullanma zaruriliği ferdî datalara ilişkin her bahsin kanunla düzenlenme zorunluluğuna alışılmamıştır, idari süreçle kanun yetkisi devralınamaz” dedi. (DUVAR)
