CHP İktisat Siyasetleri, Patron Sendikaları ve Kuruluşlarından Sorumlu Genel Lider Yardımcısı ve Parti Sözcüsü Faik Öztrak’ın başkanlığındaki İktisat Masası heyeti, Karabük’ü ziyaret etti. “Benzer ülkelerin kurlarına baktığımız vakit bize benzeyen ekonomiler içinde kuru en fazla artan ülkeler içindeyiz. Parası en süratli kıymet kaybeden yani… Birinci kim, Rusya. İki yıllık tahvil faizlerindeki yükselişe baktığımız vakit biz yeniden ikinci olmuşuz birinci yeniden Rusya. Söylediğim üzere Rusya savaşta, biz değil” diyen Öztrak, besin krizini önlemek için de “Ciddi bir üretim, tarımda üretim planlamasına gereksinimimiz var. Bilhassa stratejik eserlerde alım fiyatlarını ve garantisi açıklanmalı, kontratlı üretime geçilmeli ve bir şey daha söyleyeyim; alana verilen dayanak yerine esere takviye vermeye gitmek lazım” davetinde bulundu.
ANKA’nın aktardığına nazaran, Öztrak’ın konuşmasından öne çıkan başlıklar şöyle:
EKONOMİMİZ PATİNAJ YAPMAYA BAŞLADI: Türkiye bugün üç büyük krizin iç içe geçmesi sonucunda bir buhran yaşıyor. Birinci krizimiz, ekonomik kriz. Lakin bugün yaşadıklarımız aslında dünden bu yana olup bitenlerin sonucu. Bilhassa 2013’ten itibaren ekonomiyi borçla şişirme modelinin tıkanması ile ekonomimiz patinaj yapmaya başladı. Dünyada bize benzeyen ekonomilerden ayrıldı.
BU SİSTEM CEBİMİZİ BOŞALTTI: İkinci kıymetli gelişme, devlette yaşanan bir idare krizi var. Devlette bu idare krizi de bilhassa tek adam rejiminin başlangıcı ile birlikte ortaya çıktı. 2014’te işe, ‘Ben alışılmış bir cumhurbaşkanı olmayacağım’ diye başladık. Ondan sonra gördük ki tüm kurumlarda çok önemli tahribatlar yaşadık. Hiç alışmadığımız halde Türkiye’de bir seçim tekrar edildi. Gerisinden hain bir darbe teşebbüsü ile karşı karşıya kaldık. Ondan sonra harikulâde hâl ilan edildi. Dünyada bir biçimde benimsenmediği halde fevkalâde halde yapılan bir referandum ile mevcut sisteme geçtik. Mevcut sisteme geçtiğimiz 2018’ten bu yana bu sistem cebimizi boşalttı. Zira ülke yönetilmiyor, savruluyor.
ÇİFTÇİYE, SANAYİCİYE HİBE YERİNE BORÇ VERMEYİ TERCİH ETTİK: 2020’de bu iki krizin üstüne bir de salgın eklendi. Aslında salgının ekonomik kısmını da çok makus yönettik. Bütün dünya salgında yurttaşlarına yardım ederken, daha çok bütçeden hibe verirken biz esnafa, çiftçiye, sanayiciye hibe yerine borç vermeyi tercih ettik. Esasen borca batmış olan insanlarımızı daha fazla borca batırdık. Sonunda ekonomik kriz, devlet idaresindeki kriz, salgın… Türkiye çok önemli bir buhrana girdi.
BAKALIM NASIL TUTTURACAKLAR: Hatırlarsanız 2023 amaçları vardı. Bugün de yeniden söyleniyor 2023 fakat ne olduğu söylenmiyor, maksatları tutturacağız diyorlar. Bakalım nasıl tutturacaklar. 2023 yılında denmiş ki, ‘biz bu ülkenin ulusal gelirini 2 trilyon dolara çıkaracağız.’ Artık ne olacak diyorlar, 925 milyar dolar. Yarısından bile aşağıda. Kişi başına düşen gelir, demişler ki, ‘2023 yılında 25 bin dolar yapacağız.’ Demişler ki diyorum evvel seçim beyannamesinde yazdılar, sonra plana bu dahil edildi. Artık diyorlar ki ‘hayır 10 bin 703 dolar olacak.’ Yarısından bile aşağıda.
CİDDİ BİR BAŞARISIZLIK: İhracatta bu sene rekor kırdık, ihracatımız çok düzgün diye övünüyoruz. 2011’de, 2023 yılında biz ihracatı 500 milyar dolara çıkarmayı vadetmişiz. Ne olmuş, 242 milyar dolar. Yarısından bile düşük. Son olarak işsizlik, yüzde 5’e indireceğiz demişiz, artık diyoruz ki işsizlik önümüzdeki yıl yüzde 11,4 olacak. Demek ki vaat edilen amaçlara ulaşamamışız. Hatta yarısına bile ulaşamamışız. Çok önemli bir başarısızlık.
MERKEZ BANKASI’NIN DÖVİZ KASASI BOŞALTILDI: İstikrar diye bir şey kalmadı iktisatta. Bunun ardında ne var? Kerameti kendinden menkul bir kelam var: ‘Faiz sebep, enflasyon sonuç.’ Dünyada bu türlü bir şey yok. Artık 2018’in Temmuz ayından bu yana bu laf söylendi evvel. Londra’da söylendi, Londra’da bu söylendikten sonra ülkede istikrarlar allak bullak olmaya başladı. Çabucak geri ricat edildi. Lakin allak bullak olan istikrarları tekrar tutturabilmek için Merkez Bankası’nın döviz kasası boşaltıldı. 128 milyar dolar, bugün bir de buna 40 milyar dolar daha ek edin, 168 milyar dolar Merkez Bankası’nın art kapısından buharlaştırıldı. O günden bugüne 3 tane Hazine ve Maliye Bakanı değişti. 4 tane Merkez Bankası lideri gördük.
ASGARİ FİYAT İKİ AYDA AÇLIK HUDUDUNUN ALTINA İNDİ: Şu andaki idare işbaşına geldiğinde 55 olan tüketici enflasyonu kaçtı? Yüzde 29,75. Yeniden tıpkı biçimde üretici fiyatları enflasyonu ya da toptan eşya fiyatları enflasyonu endeksi ne kadardı? Yüzde 30,84. Nereden nereye. Yüzde 50 artırım verdiler, ona karşın taban fiyat iki ayda açlık hududunun altına indi.
35-40 MİLYAR DOLAR SAVAŞIN BİZE MALİYETİ OLACAĞI ANLAŞILIYOR: Bir defa her şeyden evvel Rusya-Ukrayna savaşının ticaret, turizm, ihracat yoluyla maliyeti var. İthal ettiğimiz güç fiyatlarındaki artış nedeniyle ödemeler istikrarımız üzerinde tesiri var. Zira baktığımız vakit Rusya bizim turizmde birinci, en yüksek turist gönderen ülke olarak birinci, Ukrayna üçüncü. Nitekim önemli formda etkiliyor. 35-40 milyar dolar, savaşın bize maliyeti olacağı anlaşılıyor.
RİSK PRİMİMİZ BAŞKALARINA NAZARAN ÇOK DAHA SÜRATLİ ARTMIŞ: Onun dışında bu savaşla birlikte Avrupa’nın en değerli pazarlarında Çin’i falan sollayıp girmemize neden olan ulaştırma marjlarında da önemli bir artış beklentisi ortaya çıkıyor. Bu dediğim 35-40 milyar dolara daha evvel anlattığım yaklaşık 30 milyar Türk lirası maliyet olacak Kur Muhafazalı Mevduat dahil değil. Yeniden artan riskler ve buna bağlı olacak artan faizler dahil değil. Emsal ülkelerle bizim risk primimize baktığımız vakit savaştan sonra bizim risk primimiz başkalarına nazaran çok daha süratli artmış. Bizi geçen bir tane ülke var risk primi artmış, Rusya. Adam savaşta esasen biz savaşta falan değiliz.
RUSYA SAVAŞTA, BİZ DEĞİL: Yine misal ülkelerin kurlarına baktığımız vakit biz bize benzeyen ekonomiler içinde kuru en fazla artan ülkeler içindeyiz. Parası en süratli paha kaybeden yani. Birinci kim, yeniden Rusya. İki yıllık tahvil faizlerindeki yükselişe baktığımız vakit biz yeniden ikinci olmuşuz birinci tekrar Rusya. Söylediğim üzere Rusya savaşta, biz değil.
BUNA SAHİP DÜNYADA ÖTEKİ BİR ÜLKE YOK: Tüm bu problemlere karşın şunu bilmemiz lazım ki ülkemizin çok önemli stratejik üstünlükleri var. Türkiye âlâ yönetilse bu stratejik üstünlükler bizi, hani o 2023 maksatları falan diyorlar ya onları sollatır bile. Bakın bu ülke 4,5 saatlik uçuş aralığında 58 ülkeye, 1,5 milyar nüfusa, 22 trilyon dolarlık bir pazara erişebiliyor. Buna sahip dünyada diğer bir ülke yok. Hele hele bu arz güvenliğinin azaldığı bir ortamda bu muazzam bir avantaj.
BUGÜN TÜRKİYE’NİN OLMASI GEREKEN YER BU DEĞİL: Bizim demografik fırsat penceresi dediğimiz bakan nüfusun bakılan nüfusa oranının arttığı az ülkelerden bir tanesiyiz. Bizim hala genç nüfusumuz var. Biz bu iki imkanla dünyadaki gelişmeleri gerçek okuyabilsek ve bu ülkeyi istikra içinde yönetebilsek, istişare ile yönetebilsek bugün Türkiye’nin olması gereken yer bu değil. Bugün Türkiye’nin olması gereken yer sahiden söylenildiği üzere dünyanın en gelişmiş birinci 10 iktisadı içinde yerimizi almamız gerekiyor. Bu o denli çok savlı bir maksat falan değil. Önümüze çıkan fırsatları, elimizdeki imkanları dikkate alsak ben çok rahat bu gayeye ulaşılabileceğini düşünüyorum.
YOKSULLUK PATLAMIŞ VAZİYETTE: Shakespeare’in bir kelamı var; ‘Güven ruh üzeredir terk ettiği vücuda dönmez.’ Ya da biz şunu derdik, ‘Güven ceylan üzeredir, bir sefer çayın yanına çok sıkıntı gelir. Lakin bir kez korkutursan bir daha hiç gelmez.’ Bugün mevcut idareye itimat kalmamış durumda. Siyasetleri iflas etti. İstikrar da kalmamış durumda ülkede. Makro finansal riskler daima artıyor. Yoksulluk patlamış vaziyette.
MERKEZ BANKASI LİDERİ İLE HAZİNE VE MALİYE BAKANINI DERHAL DEĞİŞTİRİN: Acilen alınması gereken tedbirler nelerdir diye bana sorsanız, benim söyleyeceğim öncelikle Merkez Bankası lideri ile Hazine ve Maliye Bakanını derhal değiştirin diyeceğim. Niçin pekala derseniz, Merkez Bankası lideri, kendisine söylenen her şeyi itirazsız kabul etmek… Mesela dediler ki, ‘biz para siyasetini etkisizleştirdik.’ ‘Eyvallah’ dedi, kabul etti. Bunu bir Merkez Bankası lideri niçin kabul ediyor ki.
DEMİŞTİ Kİ; KRAL İSTEMİYORUZ, KURAL İSTİYORUZ: Aslında sorun nedir diye sorduğumuz vakit bana daima Polatlılı bir çiftçinin bize söylediği lafı hatırlıyorum. Demişti ki; ‘Kral istemiyoruz, kural istiyoruz’. Hakikaten de kral olan yerde kural olmuyor. Kural olmayan yerde de istikrar olmuyor, huzur olmuyor. Yatırım olmuyor, iş olmuyor, aş olmuyor. Önümüzdeki seçim yalnızca idaresi değiştirme seçimi değil tıpkı vakitte rejimi, sistemi değiştirme seçimi olacak.
KENDİLERİ DE SÖYLÜYOR, BİZ MENTAL YORGUNUYUZ DİYOR: 2022 yılı bütçesi büsbütün artık geçerliliğini yitirmiştir. Bütün kestirimler çökmüştür başta kur olmak üzere, enflasyon olmak üzere, münasebetiyle yine yapılanmalı. Bu periyotta şu sistemin en fazla ziyan verdiği kesitleri ayağa kaldıracak değerlere yük verecek bir bütçe olması lazım. Yani fakiri kayıracak, siftah edemeyen esnafı kayıracak, bugün traktörüne mazot alamayan çiftçiyi kayıracak biçimde bütçenin harcama önceliklerini değiştirmemiz gerekiyor. Son olarak iktisatta istikrarı bu halde sağladıktan sonra ülkemizin büyüme potansiyelini harekete geçirecek olan hatta onunla birlikte bir ekip yapısal ıslahatlara kesinlikle girişilmesi gerekiyor. Pekala bu hükümet bunları yapabilir mi? Bence yapamaz, esasen kendileri de söylüyor, biz mental yorgunuz diyor.
GIDA KRİZİNİN ÖNÜNE KESİNLİKLE GEÇİLMESİ LAZIM: Öteden beri uyarıyoruz, Genel Liderimiz da söylüyor evvel ‘Kara Kış Fonu’ dedik, sonra dedik ki besin krizi geliyor, ülkenin bu besin krizinin önüne kesinlikle geçilmesi lazım. Onun için de önemli bir üretim, tarımda üretim planlamasına muhtaçlığımız var. Bilhassa stratejik eserlerde alım fiyatlarını ve garantisi açıklanmalı, kontratlı üretime geçilmeli ve bir şey daha söyleyeyim; alana verilen takviye yerine esere takviye vermeye gitmek lazım. Alana verdiğiniz takviye bazen üretime dönmeyebiliyor. Hatta şu kaideler altında beşerler takviyeleri alıyorlar ancak üretmiyorlar zira ürettiği vakit devletten aldığı dayanağı de kaybediyor. Elinde avucunda bir şey kalmıyor.” (HABER MERKEZİ)
