Osman Çaklı
Korona virüsü önlemleri nedeniyle aylarca kapalı kalan tiyatrolar, 1 Temmuz 2021’de kapılarını seyircilere açtı. Kira, vergi, çalışan maaşları üzere pek çok zahmetle yüzleşen ve ekonomik olarak büyük bir yükün altında kalan özel tiyatrolar, 2022’nin başında elektriğe yapılan yüzde 127’lik artırımla faturaları ödeyemez noktaya geldi.
Görüştüğümüz özel tiyatro kurucuları ve direktörleri, iktidar tarafından tiyatrolara yaklaşımın sıkıntılı olduğunu lisana getirdi. Tiyatrocular, tiyatroya yönelik ticari yaklaşımın değişmesi gerektiğini anlatırken, büyüyen ve altından kalkılamaz bir hal alan maliyetlerin tiyatrolar açısından kapanma riskini her an gündemde tuttuğuna işaret etti.
‘AYAKTA KALACAK GÜCÜ BULAMAYACAĞIZ’
Bugünün en temel gereksinimleri ortasında sayılabilecek elektriğe yapılan artırım, toplumun geniş kısımlarını etkiliyor. Endüstriden sokak ortasındaki bir kafeye ve elbette tiyatro sahnelerine kadar elektrik, vazgeçilmez bir muhtaçlık. Faturalara karşı Türkiye’nin dört bir yanında reaksiyon hareketleri gerçekleşiyor. Bu ay 56 bin 577 TL elektrik faturası gelen Oyun Atölyesi de artırımlardan muzdarip. Telefonla ulaştığımız Oyun Atölyesi, mevzuyla ilgili yazılı bir açıklama iletti. Sorunun sadece elektrik faturasına yapılan artırım değil başka artırımlar olduğuna da dikkat çekilen açıklamada, devletin anayasal vazifesi olan sanatı destekleme gerekliliğinden kelam edildi.
“Özel tiyatroların sürdürülebilir olması için onlara ticarethane muamelesi yapılmaması, gelir vergisi indirimi, KDV sıfırlama, elektrik, su, doğalgaz üzere hizmetlerde indirim sağlanması gerekir. Aksi halde özel tiyatrolar ayakta kalacak gücü bulamayacakları için teker teker yok olacaklardır.”
‘HASAR AĞIRLAŞACAK’
Görüştüğümüz diğer bir isim ise KOMA Sahne Direktörü Ilgın Sönmez. Elektriğe yapılan artırımdan muzdarip olduklarını anlatan Sönmez, faaliyete başlamadan evvel 21 Kasım 2021’de bin 600 TL elektrik faturası geldiğini belirterek ekledi: “Hasar portresi daha da ağırlaşacak. Faaliyet ayı 2021 Aralık’ta 3 bin TL olan fatura, Ocak 2022’de 6 bin küsür olarak gelmeye hazırlanıyor.”
KOMA Sahne Direktörü Ilgın Sönmez Cirolarının, masrafları ve vergileri karşılayamadığını aktaran Sönmez, “Anlamsız çaresizliklerimizin deliryumu da iki yıldır dev bir kreşendo yaptı. Evet, çift taraflı bir deliryum bu. Seyirci 60 liralık bileti 90 lira yaptığımız için ısrarlı bir sitem içinde, bizse eleştirdiğimiz işletmelere emsal fotoğraflar vermeyi göze alamayarak gerçekte belirlememiz gereken fiyatların cephesine yaklaşmıyoruz bile” sözlerini kullandı. Direktör Sönmez, 20-30 liraya seyircinin karşısına çıkan ödenekli sisteme de sitem ederek “anlamak mümkün değil” dedi. Kamu hizmeti verdiklerini hatırlatan Sönmez, ticarethane muamelesi görmelerini de eleştirerek, “Ortada ticaret yok. Özverili bir kamu hizmeti var, kamu yararına” sözlerini kullandı.
‘KAPANMA İHTİMALİ HEPİMİZ İÇİN HER AN VAR’
Elektrik kullanmak zorunda olduklarını vurgulayan Ilgın Sönmez, “Özellikle ışık sistemi. Ki bir kısmı led bizim tavanımızın. Klimalar, ses ve imaj sistemleri de var” dedi. Sönmez, her akşam farklı bir nizamın kurulduğu tiyatroların kapısını açmanın bilançosunun ağır yük oluşturduğunu kelamlarına ekledi: “Her kurumun kendi marjına nazaran o yük değişiyor. Size açık bir cümle kuracağım; pandemi mühletince özel tiyatroların kapanmaması isimli mucize, tiyatro yapan insanların inisiyatifleriyle gerçekleşti. Yoksa oturup hesap yapmaya kalksanız, o algoritmada şu an karşımızda mekanlı tiyatro kalmamış olması gerekiyordu. Kapanma ihtimali hepimiz için her an esasen var. Bir sanat ve tiyatro yasası çıkmadığı, mesleksel tanımlar düzenlenmediği, devlet tiyatroyu kendi çatısı altında yapılanla tanımlamaya son vermediği, özel tiyatrolar fonlanıp teşviklenmediği surece daima var.”
‘KUYUMCUYLA BİREBİR ÜNİTE FİYATTAN ELEKTRİK ÖDÜYORUZ’
Gelecek hissi olmadan, teatral yapıların kurulamayacağı ve ayakta tutulamayacağını söyleyen Sönmez, devletin siyasi tercihlerini açıkça tartışabilmeleri gerektiğini belirterek kuyumcuyla, hava yolu şirketleriyle tıpkı ünite fiyattan elektrik ve daha fazla KDV ödüyor olmalarını da eleştirdi: “Onlar bu işlerden servetler kazanıyor. Bu işleri o servetler için yapıyorlar. Ortada servet motivasyonu farkı var. Bizim servetimiz faize konamıyor.”
K! Kültüral Performing Arts Kurucu Sanat Direktörü Yağmur Yağmur ‘MUM IŞIĞINDA KARAGÖZ OYNATILAN VAKİTLERE ÖYKÜNÜYORUZ’
K! Kültüral Performing Arts Kurucusu Sanat Direktörü Yağmur Yağmur da öteki tiyatrocularla misal duyguya sahip. Tiyatro yapmanın konjonktürde her açıdan kıymetli olduğunu ve bu artırımlarla salonun sabit masraflarının karşılanamayacak noktada olduğu söyleyen Yağmur, tahlil için atılan somut adım olmamasını da eleştirdi. “K! Kültüral Performing Arts’ın da fatura sarfiyatları evvelki aylara nazaran iki buçuk kat seviyesinde arttı” diyen Yağmur kelamlarına şöyle devam etti: “Mum ışığında Karagöz oynatılabilen vakitlere öykünüyoruz.”
Tiyatroların aslında ezelden beri kapalı olduğu eleştirisini getiren Yağmur, “Açıkmışız üzere davranıyoruz, bir tıp şizofreni hali yani…” dedi. Yağmur kelamlarına, salonların sabit masraflarından bahsederek devam etti: “Bugün, salonu olan küçük-orta ölçekli bir tiyatronun aylık sabit masrafı en az 100 bin TL civarı. Ekstra masrafları ve yapım masraflarını hariç tutuyorum. Bu, kira ödemek zorunda olmayan bir tiyatro salonunun sabit masrafı üstelik. Sizce bu ne kadar sürdürülebilir bir durum?”
