Hayalleri büyük dernek BİSED: Yeni bir çıkış bulmak gerekiyordu

Bilim Sanat Edebiyat Derneği BİSED faaliyetlerine başladı Derneğin kuruluş sürecini sizden dinleyebilir miyiz

Ahmet Telli Ankara bilhassa Cumhuriyet ten sonra bir kültür kentiydi Birçok muharrir çeviri ofisinin burada olması nedeniyle buraya yerleşti Nurullah Ataç lardan Edip Cansever e Cemal Süreya ya kadar hepsi Ankara dan geçtiler Fakat 1950 lerden çok partili devirden itibaren devletin kültür siyasetleri değiştiği için üretim merkezi İstanbul a kaydı Sevgili Ahmet Erhan ın Ankara İstanbul Kara Treni diye bir kitabı vardır Oradaki makale bu olguyu çok âlâ anlatır Ankara öteden beri mecmuaların çıktığı derneklerin merkezinin olduğu tiyatroların olduğu bir yerdi Bunlar da yavaş yavaş bilhassa AK Parti periyodunda gitgide sönümlendiler Varlıklarını adres olarak sürdürseler bile artık çok tesirli değiller Ankara da yaşayan sanat ve bilim insanları bu durumun farkında Ankara nın bunu hak etmediğini bu yoksulluğu griliği hak etmediğini düşünüyorlardı Epeydir de kahvelerde kafelerde bir ortaya gelişlerde çokça da sohbeti oluyordu

ÖRGÜTLENME TECRÜBESİ OLAN BEŞERLER NE YAPILMALI SORUSUNUN PEŞİNE DÜŞERLER

Ahmet Telli Turgut Türk Favori Yayınları nın sahibi şair arkadaşımız Cengiz Kaplan iki de bir bu durumu lisana getiriyordu O halde ne yapmalı sorusuna geldi olay Ne yapmalı sorusunu sorduğumuz vakit tahlil yolu bulunur Hele hele geçmişlerinde bir formda örgütlenme tecrübesi olan beşerler Ne yapmalı sorusunu sordukları vakit bunun peşine düşerler Bu soru bizi bir ortaya getirerek BİSED in evvel his olarak örgütlenmesine çalıştırdı Sonra da bunu hayata geçirmek için bu yer tutuldu Bu yere dernek öncesinde Ankara da yaşayan benim birçoğunu duymadığım tanımadığım insan geldi Birçok sefer toplanıldı Ne yapmalı sorusuna burada da her niyetten insan fikirlerini sundu Artık kuruluşun bir kültür meskeni mi yoksa dernek mi olması konusunda da hayli tartışıldı Sonuçta dernek olmasına karar verildi

BİSED İN KISALTMASI FARÇADA OKUMAK KONUŞMAK MANASINI TAŞIYOR

Cengiz Kaplan Ankara nitekim bilim ve edebiyat manasında bir yoğunluk taşıyor fakat bunların yan yana gelişleri çok zordu ve Ankara örgütsüz kaldı Bilim sanat ve edebiyat alanında çok önemli manada örgütsüz kaldık Nasıl bir şey yapabiliriz Nasıl yan yana gelebiliriz sorularından dernek ortaya çıktı Burayı tuttuktan sonra dört beş toplantı gerçekleştirdik Her toplantımıza farklı yerlerden ressamlar müzisyenler şairler felsefeciler müellifler ve bilim insanları katıldı Arkadaşlar örgütlenmenin kesinlikle gerekliliğine karar vererek buranın kurulmasına imkan sağladı Mahmut Temizyürek buldu BİSED ismini BİSED in kısaltması tıpkı vakitte Farsça da okumak konuşmak manasını taşıyor

HEVES VE İSTEK HOŞ ŞEYDİR

Anlatımlarınıza nazaran kolektif emeğin akabinde BİSED hayata geçmiş Pekala derneğin faaliyetleri ne olacak

Ahmet Telli Gelenekselleşmiş günler var Bu günlerde BİSED kendi varlığını ortaya koyacak Mesela 1 Mayıs Biz 1 Mayıs ta hangi dünya görüşünde olduğumuzu söz eden formda alanlarda olacağız Dünya Şiir Günü nde olacağımız üzere 1 Mayıs alanında da olacağız Yıllık programımız olacak Üye arkadaşların talepleri toplanarak yıllık programlar yapılacak Karikatür standı ayda ya da iki ayda bir şiir sohbetleri olacak Bunlar bir program dahilinde bütün bir yıla yayılarak gerçekleştirilmeye çalışılacak Umarım bu heves ve istek bir şairane histe kalmayarak hayata geçer Zira heves ve istek hoş şeydir Şairanelik ise his yüklüdür Bu türlü kalırsa zayıf kalır Onu hayata geçirecek olan yaptığımız işin ne olduğunu bilmek Yani bir şov derneği değil edimsel bir dernek olacak Kendi üyelerinin isimlerinin öne çıkarılması değil yapılacak olan faaliyetin öne çıkarılmasını amaçlayan dernek olmasını tahayyül ediyoruz

DERNEĞİN HAYALLERİ ÇOK BÜYÜK

Cengiz Kaplan Türkiye de hiç yapılmamış şenlikler karnavallar var Edebiyat şenliği gibi Bu derneğin hayalleri çok büyük İnsanları da geniş olduğu için yıllık programlar çıktıkça siz de çok şaşıracaksınız Zira biz de şaşırmaya devam ediyoruz Çok farklı teklifler geliyor Kurum kuruluşlarla ortaklaşa neler yapılabilir dendiğinde büyük hayalleriyle geliyor arkadaşlar ve bu bizde coşku yaratıyor O da bana nazaran bizi hem yüreklendiriyor hem de daha fazla çalışmaya itecek

Derneğin ortaya çıkışında temel motivasyonun Ankara daki kültür ömrünün edebiyatın sanatın İstanbul a yanlışsız kaymasının akabinde şekillendiğini hissettim Bunu bilhassa AK Parti periyodundaki siyasetlerin yansıması olarak görüyorsunuz sanırım

Ahmet Telli Bu devirde hızlandı Bilhassa 1950 den itibaren bu türlü oldu AK Parti iktidarıyla birlikte Ankara daki kültür sanat faaliyetlerinin demokratik özlerinin hayata geçirilememesi baskılar ve sansürler münasebetiyle yeni bir çıkış bulmak gerekiyordu

Bu süreç AK Parti periyodunda hızlandı O geçiş sürecinin nasıl tesirleri oldu

Ahmet Telli Bunu müşahedelerim ne kadar objektif olabilir bilmiyorum lakin öznel olarak şunu söyleyebilirim Artık Ankara daki sanat kısmında ressamlar müzisyenler hatta şairler buradaki bir aktifliğin etkisiz olacağını İstanbul da daha görünür olacağını ve daha kitlesel olabileceğini görüyorlardı Tercihleri oralarda olmaktı Bunu buraya döndürmek gerekiyor Buradaki aksiyonların de değerli olduğunu vurgulamak gerekiyor Başarabilirsek bunu yapacağız

İSTANBUL DA ŞAİR MÜELLİF KENDİNİ ÇOK DAHA GÖRÜNÜR HİSSEDİYOR

Peki Cengiz Beyefendi siz bu durumu nasıl görüyorsunuz Ankara da şairsiniz siz de İstanbul a gitmeyi hiç düşündünüz mü Ya da Ankara dan artık beslenmediğinizi hissettiniz mi

Cengiz Kaplan Ankara insanları alışılmış ki besliyor Burada insanların üzerinde birazcık daha baskı çok oluyor Bilhassa edebiyat bilim ve sanat insanları üzerindeki baskı Ankara da biraz daha şiddetli oluyor Bizim derneğimiz tam da Ankara merkezli değil Öbür kentlerden İzmir den İstanbul dan bize takviye veren çok yürekli demokrasiye inanmış şair müellif bilim insanı arkadaşlarımız var İstanbul da şair müellif ve sanatçı kendini daha görünür hissediyor

ÇOK YALNIZLAŞTIRDILAR

Ankara da son yıllarda sokağın sesi polis gücüyle iktidarın baskısıyla kısıldı Hareket yapmak hak talep etmek çok zorlaştı Üretim sürecinizi bu durum nasıl etkiledi

Cengiz Kaplan Çok yalnızlaştırdılar Edebiyat da bilim de sanat da çok yalnızlaştı Bu durum edebiyata da çok yansıdı 12 Eylül öncesi edebiyata şiire sanata baktığınızda çok daha farklı şeyler görüyorsunuz Artık daha kişiselleşmiş ve yalnızlaşmış eserlerin piyasada dolaştığını görebiliyorsunuz Demokrasi çabasına çok dokunmayan eserler geliyor Yalnızlaşma bizi çevreledi ve biz yalnızlaştık Bu yalnızlığı tahminen burasıyla daha kolektif bir hale getirebiliriz Şiirin sesinin biraz daha yüksek çıkmasını istiyorum Fotoğrafın biraz daha renklenmesini istiyorum

ŞİİR ÜZERE SANAT PRATİKLERİ ÇOK FERDÎ YARATILARDIR

Ahmet Telli Ben parçalanmam nedeniyle verimsiz bir iki yıl geçirdim Ondan evvel pandemi dönemi Buna karşın çeşitli etkinliklerde bulunduk 1970 lerden 1980 ortasına kadar hatta 1990 lara kadar Ankara da çok kıymetli edebiyat mecmuaları çıkıyordu Oluşum çıkıyordu olgu çıkıyordu ressamların sanat mecmuaları çıkıyordu Bunların hiçbiri yok artık Hepsi yaşamasız hale geldi Magazinleşerek İstanbul a göçen edebiyat ve sanat mecmuaları renklerini artırarak tesir güçlerini yaratmaya çalıştılar Yüz binlik mecmualar haline geldiler Edebiyat sanat magazinleştiği için yüz binlik olur Zira bilhassa şiir üzere sanat pratikleri çok kişisel yaratılardır Ferdi yaratıların furya içerisinde müelliflerinin fotoğraflarının da bulunduğu sayfalardaki yazılar bizim düşünmediğimiz bir pratik olacaktır Daha alçak istekli ancak tesir gücünü kolektiflikten alan bir faaliyet olacaktır diye düşünüyorum

KOLEKTİFLİK AK PARTİ DEVRİNDE BİREYSELLEŞTİ

Ahmet Telli Kuşkusuz ki oradaki açılış konuşmasında da vurguladığım üzere bu dernek hiç kimseye Sen şairsin sen sanatçısın payesini vermez O denli olmaz aslında O denli olduğu için buraya gelinir ve burada kolektifliği öğrenir ve kolektif çalışmanın çok daha keyifli olduğunu dünyaya ve hayata müdahale etme biçiminin kolektiflikten çıktığını görüp yaşayıp pratiğe geçirmesini görür diye düşünüyorum Kolektiflik AK Parti periyodunda gitgide kişiselleşti ve gitgide azaldı Bu yüzden de kişisellik değil bireycilik ortaya çıktı ve Özal periyodundan bu yana o birey olmaktan öte bencil bireyciliğe gerçek hayat evrildi

ANKARA 1950 LERDEN BERİ GİTGİDE GRİLEŞTİ

Son periyotta çıkan yapıtlarda yer olarak Ankara artık çok tercih edilmeyen ya da buradaki kıssaların öne çıkmadığı bir yer gibi Daha gri bir yer Bunu nasıl değerlendiriyorsunuz

Ahmet Telli Ankara evet gri Bilinen bir şey bu 1950 li yıllardan itibaren Ankara gitgide grileşmiştir AK Parti devri belediye liderleriyle bilhassa sanat yerlerinin prestijsiz hale getirilerek hatta kapılarının kapatılmasına yol açması buna neden oldu Bütün bunlar az örnek değil Bir örnek Sanat Kurumu vardı ve tiyatro mükafatları verilirdi Fotoğraf stantları yapılırdı biz orada paneller yapardık Eski mahpus Kerim Korcan moderatördü Kültür Bakanı geliyordu ve Kültür Bakanına kelam vermiyordu Bunlar imgesel davranışlardır Bütün bunlar kayboldu Artık bir kültür bakanıyla bir panelde mümkün mü bir ortada konuşmak soru sormak Yok bu türlü bir şey tabi

BİR KÜLTÜR SAF DEĞİLDİR

Ahmet Telli Bir kültür saf değildir O kültür içinde gerici ögeler ile ilerici demokratik ögeleri sürekli bir ortada barındırır Kim ilerici demokratik yanına sahip çıkarak onu geliştirir demokrasi uğraşını hayat üslubu olarak yaşayanlar yapar Kim bu kültürün gerici yanını daha yükseltmek ister o gerici fikirleri benimseyen özümseyen yani Nazım Hikmet yerine Necip Fazıl ya da kültür merkezi yerine cami Ulus taki Devlet Opera binasını düşünün Biraz ileride Devlet Tiyatroları vardı Biraz ileride Ankara Radyosu ve biraz ileride Fotoğraf Heykel Müzesi var Bu türlü bir lokasyonu yok etmek itibarsızlaştırmak için devasa bir cami yapılması bir kültür siyasetinin ta kendisidir Bu Sizi eziyoruz demektir Caminin karşısında olmak değil söylemek istediğim Belediye lideri ilerici bir demokratik kültür insanı olsaydı oraya kesinlikle bir kültür merkezi kültür anıtı yapacaktı Bu bile bilhassa AK Parti periyodundaki kültür siyasetlerinin ne olduğunu gösteren canlı bir örnektir

ADINA SANAT DİYORSUNUZ FAKAT İÇİNDE SANAT YOK

Cengiz Kaplan AK Parti iktidarıyla bu durum daha da çoğaldı Ondan evvel de vardı Ankara da demokrasiden yana olan edebiyat bilim sanat heyetleri tek tek yok edilirken bilimsiz sanatsız şiirsiz sanat nesneleri Ankara da çoğalmaya başladı Hamamönü ne gidin birçok sanat kısmı ile ilgili konutlar görüyorusunuz Kimsenin kapısını açmadığı dört katlı binalar görüyorsunuz Ankara da bir de şuurlu bir yok edişe yanlışsız tavır var Bunu yok ederken de yerine bir şeyler koymak istiyorlar Koymak istiyorlar ancak ismine sanat diyorsun fakat içinde sanat yok

SOKAKLARDAN ALANLARDAN YOKSUNUZ

Anlatımlarınıza bakınca geçmişten bugüne gelen kültür sanatla yer bağlantısına dair bir hasret de var Geçmişte Ankara da olan o yerlerin size katkısı nasıldı Yalnızlaştınız mı

Ahmet Telli Bazı sanat pratiklerinin yeri caddelerdir sokaklardır meydanlardır Sokaklar ve meydanlar bu poetik olanla politik olanın buluştuğu yerlerdir Bunlardan mahrum epey daha kapalı yerler rayına çekiliyorsunuz Meğer bir ressam istemez mi yapıtını büyük bir meydanda sergilemek Örneğin Hollanda da bir meydan var ve orada sanatçı fotoğraf standı yapıyor ya da müziğini icra ediyor Burada Küme Yorum un yasaklanıyor Çocuklar sokakta Kürtçe kesim söylediği için tartaklanıyor Sanatın bir gözü bir eli bir ayağı sokakta dışardadır alanlardadır Bundan yoksunuz Türkiye olarak yoksunuz Ankara daha da mahrum Ve bunları kapalı yerlerde pişirmek durumundayız Lakin iki gözünüz hep meydanlarda olacaktır olmalıdır

KÜLTÜR SANAT HAFIZA MEKANIDIR

Mekândan mahrum bırakılma hali hafızanın da bir biçimde törpülenmesine insanların kimi şeyleri çok hatırlayamamasına neden oluyor Bu durum kültür sanat alanına nasıl yansıyor

Ahmet Telli Kültür sanat bir hafıza yeridir aslında Sanat faaliyeti tozlanmakta olan hafızanın durmadan tozlarını alan bir pratiktir Bu hafızanın bir yanının açık olmasını sağlamak istiyor hâkim güçler O da gerici siyasetleri yerleştirmek ve benimsenmesini sağlayabilmek için Kur an kurslarından mescitlere kadar inanılmaz yırtıcı bir formda kapitalizmle de ittifak kurarak gerici kültür siyasetleri yaygınlaşıyor Tüm bu aksilikler karşısında bile bizim yapabileceğimiz Ne yapılmalıdır sorusuna karşılık bulmaktır Bugün için kapalı yerlerde olsa da alanlara göz dikmek lazım

Cengiz Kaplan Gözümüz sokaklarda

ŞİİRİN KENDİ SESİYLE DAVRANMAK LAZIM

Ahmet Telli Yüksek sesle değil lakin şiirin kendi sesiyle davranmak lazım Müziğin sinemanın kendi sesiyle davranmak lazım

UMUT BİRAZ GRİ BİR YALANDIR

Bu derneğin çalışmaları ve gelecekte yapmayı amaçladığınız şeyler bir yerlerde daima bir umudunuz olduğunu hissettiriyor

Ahmet Telli Umut Nietzsche nin tabiriyle biraz gri bir palavradır Neyi umduğunu bilmiyorsan umut bilindiğinin aksine geri bir olgudur Nietzsche bu türlü söylüyor ben de ona katılıyorum Neyi umuyorsun Evvel umduğun şeyi somutlamak lazım Yoksa umut soyut bir şeydir ve umut yoksulun ekmeğidir ye Mehmet ye olur Ben bu ülkede bir ihtilal hayalini umudunu eskitmeden yaşıyorsam umduğum belirlidir benim Benim amacım odur