İçişleri Bakanlığınca 81 vilayet valiliğine, “Kadına Yönelik Şiddetle Uğraş 2022 Faaliyet Planı”nı içeren genelge gönderildi. Genelgede 5 milyon erkeğe eğitim verilmesi, elektronik kelepçe sayısının 1500’e çıkarılması, 5 milyon KADES uygulaması indirme sayısına ulaşılması, bayan konukevi sayısının arttırılması, 110 bin kolluk işçisine eğitim verilmesi maksatları öne çıkıyor.
Pekala hukukçular ve bayan dernekleri genelgeyi nasıl yorumluyor?
‘İSTANBUL SÖZLEŞMESİ’NDEN ÇEKİLDİK, ARTIK TIPKI YÜKÜMLÜLÜKLERİ UYGULAMAYA ÇALIŞIYORUZ’
İstanbul Barosu Bayan Hakları Merkezi Lideri Avukat Şükran Eroğlu, ‘’İstanbul Kontratı’nda şiddetle gayret ve şiddetin önlenmesi konusunda son derece ayrıntılı kararlar varken bir gece yarısı kararıyla kontrattan çekildik ve artık kontratta yer alan yükümlülükleri yerine getirmeye çalışıyoruz. Bu nasıl bir çelişkidir?’’ kelamları ile eleştirisini lisana getirdi.
Eroğlu, ‘’Genelgede birtakım çalışmalar yapılması planlanmış, lakin eğitimin yalnızca belli yaştaki erkeklere verilmesi yetersiz olacaktır. Kişiliği oturmuş, dünyaya bakışı ve algıları oluşmuş, yetişkin şahıslarda farkındalık yaratmak son derece sıkıntı olup, bunun tek bir eğitimle gerçekleştirilmesi de mümkün değildir. Onun içindir ki İstanbul Mukavelesi okul öncesinden başlayan kesintisiz bir toplumsal cinsiyet eşitliği eğitiminin yapılmasını öngörmüştür’’ dedi.
Şükran Eroğlu Türkiye’nin, toplumsal cinsiyet eşitliği konusunu eğitim müfredatından çıkarmış, çocuklarda bu hususta farkındalık ve hassaslık yaratılmasının önünün kesmiş olduğuna dikkat çeken Eroğlu, ‘’Göstermelik bir eğitimin hiçbir yararının olmayacağı son derece açıktır. Asıl yapılması gereken okul öncesinden başlayarak kesintisiz olarak bu eğitimlerin verilmesidir’’ dedi.
’1500 ELEKTRONİK KELEPÇE AÇIKLAMASI TATMİN EDİCİ DEĞİLDİR’
Eroğlu, elektronik kelepçe sayısının çok daha fazla artırılması gerektiğini belirtiyor ve ekliyor; ‘’2021 yılında 280 bayanın erkekler tarafından öldürüldüğü, konut içi şiddetin yüzde 92-95 oranında olduğu, bayana yönelik şiddet ve konut içi şiddetin her geçen gün arttığı gerçeği ortadayken elektronik kelepçe sayısının 1500 olarak açıklanması tatmin edici değildir. Mahkemelerce çok daha fazla sayıda bu önlem kararları verilmeli ve uygulanmalıdır.’’
’KADES KIYMETLİ, POZİSYON AÇIK TUTULMALI’
‘’Kolluğa eğitim verilmesinin yanı sıra maddeyi uygulamayan, bayanları karakollardan geri çeviren ya da karakolda ikincil mağduriyet yaşamalarına sebep olan kolluk hakkında da disiplin cezaları uygulanmalı, ayrıyeten da re’sen hata duyurusunda bulunularak ceza almaları sağlanmalıdır. Her karakola ‘aile içi şiddetle çaba bürosu’ kurulmalı ve burada eğitim almış, maddeyi bilen ve uygulayan polis ve jandarmalar misyon yapmalıdır’’ diyen Eroğlu KADES uygulamasının yaygınlaştırılmasının kıymetini vurguluyor.
‘’Biz bütün eğitimlerimizde bayanlara telefonlarına KADES uygulamasını indirmelerini ve pozisyonlarını açık tutmalarını söylüyoruz çünkü birçok bayan bu ayrıntısı bilmemektedir.’’
‘YAPILANLAR GÖSTERMELİK, YARAR SAĞLAMAYACAK’
Sadece genelge ile amaca ulaşılmasının mümkün olmadığının altını çizen Eroğlu, genelgede birçok konunun yetersiz ve amaçlanan gayeye ulaşmayı sağlayacak halde düzenlenmediğini söylüyor ve ekliyor:
‘’İstanbul Sözleşmesi’nde de belirtildiği üzere devletin bu alanda çalışan tüm kurum, kuruluş, barolar, bayan örgütleri, STK’lar, özel dal, medya, üniversiteler ile koordine içinde çalışması, eğitimlerde bilhassa baroların ve bayan örgütlerinin de olması çok kıymetlidir. Çünkü alanda çalışan, uygulamadaki aksaklıkları bilen yapılar bunlardır. Maalesef devlet bu işbirliğinden kaçınmakta, her şeyi kendisi yapmaya çalışmakta, bu nedenle de yapılanlar yetersiz kalmaktadır. Genelgeye baktığımızda tekrar birebir eğilimin olduğunu, hazırlanırken bu alanda çalışan baroların ve bayan örgütlerinin fikirlerinin alınmadığı ortadadır. Bu nedenle de bu kere da yapılanların göstermelik olduğunu ve yarar sağlamayacağını düşünüyorum. Yapılması gereken bir an evvel İstanbul Sözleşmesi’ne geri dönmek ve kontratın çizdiği yolda gerekenleri yapmaktır.”
‘BU KAÇINCI GENELGE, HAYATA GEÇECEĞİNE İNANMIYORUM’
Av. Selin Nakıpoğlu Genelgedeki unsurlara tek tek değinen Avukat Selin Nakıpoğlu da genelgenin hayata geçeceğine inanmadığını vurguluyor.
Genelgede yer alan bayan konukevi sayısının arttırılacak olmasına ait, ‘’Kadın konukevi tanımlaması erkek şiddetini yok sayan bir tanımlamadır. Bayan şiddet gördüğü konuttan konuk olmak icin can havliyle kaçıp çıkıp sığınmaktadır. Sığınma sebebi de onu şiddetten koruyamayan devlettir. Sığınakların sayısının arttılması gerekmektedir lakin bunun için evvel Belediye Kanunu’ndaki sayısı 100 bin üzerinde olan belediyelerde sığınak açma hususu eski hale getirilmelidir. Çünkü daha evvel sayı 50 binin üzerinde olan belediyelerin sığınak açmasını karar altına alan maddeyi değiştiren AKP hükümetidir. Evvel bu eski hale getirilmelidir’’ dedi.
Nakıpoğlu, riskli hadiselerin takip edilecek olmasına ait, ‘’Demek ki riskli durumda olan bayanları takip etmiyorlar. Yani yıllardır söylediğimiz üzere şiddetle gayrette sıfır tolerans sloganı pratikte yokmuş. 2020 Mart’ında İnfaz Kanunu’nda yapılan değişiklikle bayanlar kendilerine şiddet gösteren ve hükümlü olan erkeklerin salınmasıyla birlikte çok önemli sorunlar yaşadı, bazıları erkeklerce öldürüldü. Genelgedeki bu bildirim o vakit bayanlara yapılmadı. Yapılsa kaç bayan ortamızda olacaktı? Bunu bile gündemlerine almadılar. Artık bu genelge ile bu vakte kadar yapmadıklarını kabul ediyorlar. Esasen yeni regülasyonlara gerek yok, İstanbul Sözleşmesi’nin çizdiği yolu takip etmeleri yeterli’’ yorumunda bulundu.
Genelgede yer alan bir öteki husus, 5 milyon erkeğe eğitim verilecek olması. ‘’Eğitim ile çözüleceğine inanılıyor demek ki, bunun devlet eliyle beslenen ataerkil sistem ilgisi olduğu yeniden görülmemiş’’ diyen Nakıpoğlu, ‘’Hangi erkeklere, kimler tarafından eğitim verilecek? Diyanet İşleri Başkanlığı mı verecek eğitim mi? Yoksa bu eğitim `şiddet uygulayıp daha nasıl güzel sıyrılırım` eğitimi mi olacak?’’ sorusunu soruyor.
‘BUNLAR, KAĞIT ÜSTÜNDE GAYRET EDİYORUZ GENELGELERİ’
Gizlilik kararlarının anında uygulanacak olmasını da eleştiren Nakıpoğlu, artırılacak olan elektronik kelepçede kapasitesine ait, ‘’ Bu tarihe kadar bayana, çocuklara ve LGBTİ+’lara karşı uygulanan erkek şiddeti sonucu kaç erkeğe elektronik kelepçe takıldı? Sayısını yayınlamalarını rica ediyorum’’ dedi.
Nakıpoğlu kelamlarını şu halde tamamladı:
‘’Bu genelgedeki unsurların hayata geçeceğine inanmıyorum. Çünkü bu kaçıncı genelge? Çabucak çabucak tıpkı hususları içeren 2 Ocak 2020 tarihli İç İşleri Bakanlığı genelgesi uygulandı mı? Pekala uygulandıysa bu genelgeye neden gereksinim duyuldu? Uygulanmadı, bu da uygulanmayacak. Kağıt üstünde gayret ediyoruz genelgeleri bunlar’’
‘DÜZENLEMELER BAYANLARIN ŞİDDETE UĞRAMASINDAN SONRA YAPILACAKLARA İLİŞKİNDİR’
İkram Gökçe Baykal Ankara Barosu İnsan Hakları Merkezi Lideri ve Evvel Bayanlar ve Çocuklar Derneği’nden Avukat İkram Gökçe Baykal genelgeye ait şu değerlendirmeyi yaptı:
“Maalesef ülkemizde hazırlanan ‘faaliyet ya da hareket planları’ kağıt üstünde kalan bürokratik metinler oluyor birden fazla vakit. Bayana Yönelik Şiddetle Gayret 2022 Faaliyet Planı içeriğine bakıldığından elektronik kelepçe sayısının artırılması, KADES uygulama indirme sayısının çoğaltılması, daha fazla bayan konukevi açma üzere düzenlemelerin yapıldığını görüyoruz. Fakat bu düzenlemelerin hepsi bayanların şiddete uğramasından sonra yapılacaklara ait. Devletin öncelikle bayana karşı şiddetin önüne geçmesi gerekiyor. Bizim hedefimiz daha fazla elektronik kelepçe, daha fazla bayan konukevi değil daha az şiddet daha az tedbir olmalı.’’
Türkiye’de yılın birinci çeyreğinde 99 bayanın öldürüldüğüne dikkat çeken Baykal, “Önce Bayanlar ve Çocuklar Derneği olarak takip ettiğimiz belgelerin birçoğunda öldürülen bayanların 6284 Sayılı Kanun uyarınca muhafaza kararları mevcut. Tokat’ta takip ettiğimiz Kadriye Alper belgesinde, Kadriye Alper müdafaa kararının bittiği günün sonraki günü katledildi. Devletin bu hususta eksik kaldığı ve uygulanan siyasetlerin yetersiz olduğu ortada. İstanbul Sözleşmesi’nden çıkılmasının akabinde toplumda oluşan yansıyı bir nebze azaltmak için hazırlanan genelge, tam manasıyla uygulanabildiği ölçüde kesinlikle faydalı olacaksa da bayana karşı şiddetle gayrette nitekim kalıcı ve tesirli bir muvaffakiyet elde edebilmek için İstanbul Sözleşmesi’ne bir an evvel tekrar taraf olunması, buna paralel olarak devletin müspet yükümlülükleri gereği mevzuatın aktif bir biçimde uygulanması gerekmektedir’’ dedi.
‘BU ÜLKEDEN ELEKTRONİK KELEPÇESİNİ BOZUP KARISINI ÖLDÜREN DE OLDU’
Hilal Gençay Kadının İnsan Hakları Yeni Tahliller Derneği Genel Koordinatörü Hilal Gençay, bayana yönelik şiddetin önlenmesi için düşünülen her türlü politikayı İstanbul Kontratı tartışmaları ile birlikte pahalandırmak gerektiğine dikkat çekiyor.
Gençay ekliyor: ‘’Genelgede 5 milyon erkeğe verilecek eğitimlerden bahsediliyor fakat bu eğitimlerin içeriği ya da kimler tarafından verileceği belgisiz. Ayrıyeten bayana yönelik şiddeti önlemede bayanları güçlendirmek ve bütünlüklü siyasetler uygulamak erkeklere verilen eğitimlere göre çok daha âlâ sonuçlar veriyor. Bu alanda çalışanların sağladıkları datalar erkeklere eğitim vermek için harcanan bütçenin bayanlara ayrıldığında çok daha âlâ sonuçlar alındığını gösteriyor. Elektronik kelepçe sayısının 1500’e çıkarılması düşünülmüş fakat bu ülkede elektronik kelepçesini bozup karısını öldüren de oldu. Önlem kararlarında olduğu üzere elektronik kelepçede de bu metodun işe yaraması için sorunun ciddiye alınması ve çok aktif bir formda uygulanması gerekiyor. Genelgede 5 milyon KADES kullanıcısı da hedeflenmiş durumda lakin bu uygulamanın yalnızca cep telefonundan internete girebilen bayanlar için bir yol olduğunu ve ülkede Türkçeden sonra en yaygın halde konuşulan lisan olan Kürtçe lisanının uygulamada bir seçenek olarak bulunmadığını da söylemek gerekiyor. Çok olumlu üzere görünen öbür bir amaç ise “kadın konukevi” sayısının artırılması lakin bu mevzuda da karar verici olanlar lokal idareler olacak, şimdiye kadar açılmamış sığınakların artık bu genelge ile nasıl açılabileceğini anlamak biraz sıkıntı. Genelgede kolluk kuvvetleri için de eğitimler öngörülmüş, bunların toplumsal cinsiyet eşitliği eğitimleri olmayacağı aşikar, bu eğitimlerin içeriğine kimler karar verecek, bu eğitimleri kimler verecek yeniden en kritik sorular.’’
Gençay, ‘’Genelgenin arkasında yatan yaklaşımı anlamak için her ‘şiddet’ dendiğinde aslında hangi şiddetin kastedildiği kendimize sormamız gerekiyor. Burada husus edilen şiddet asıl olarak fizikî şiddet. Halbuki ruhsal şiddeti de en az fizikî şiddet kadar sıkıntı etmek gerekiyor. Zira topyekün bir zihinsel dönüşüm lakin şiddeti bu biçimde ele aldığımızda mümkün’’ diyor.
