Prof. Sönmez: Toplum ‘dörtnala enflasyon’ baskısı altında, tahribat büyük

Türkiye de toplumun büyük bir kesitinin reaksiyonunu direkt ortaya koymadığını düşündüğü için Kartal Escort sandığın sabırla bekleneceği kanısında olduğunu kaydeden Prof Dr Sönmez enflasyon döviz kurları KKM ve derin fakirleşmeye ait sorularımızı yanıtladı

TÜFE yüzde 70 e dayandı Enflasyonun 6 ay içinde bu derece Kartal Escort Bayan yükselmesinin nedeni nedir TCMB nin yılsonu ve 2023 yılı enflasyon amaçları fiyat mı

Öncelikle vurgulanması gerekli konu ülkemizdeki enflasyonun üç beş ülke hariç memleketler arası ölçekte ivme kazanan fiyat artışının çok üzerinde olması TÜİK son 12 aylık enflasyonun yüzde 70 e ulaştığını açıklarken ENAGrup oranın yüzde 157 olduğunu belirtmektedir Kaçınılmaz olarak TÜFE ye yansıyacak olan ÜFE ise resmi sayılara nazaran yüzde 122 ye yaklaşmıştır Bu datalar ve gidişat toplumun dörtnala enflasyon baskısı altında kaldığını işaret ediyor

‘ENFLASYONUN HIZLANMASI ŞAŞIRTAN DEĞİL’

Kuşkusuz toplumdaki toplumsal kümeler sınıflar enflasyondan farklı yoğunlukta etkilenmektedir Gelir bölüşümündeki hisseleri ve yüklü olarak tükettikleri eserlerdeki süratli fiyat artışları fakirleşmenin doludizgin gittiğini ve halk kesitlerinde büyük çapta toplumsal ekonomik yaşamsal tahribatlara yol açtığını açık seçik ortaya koymaktadır Örneğin TÜİK bile besinde son bir yılda yüzde 90 ulaştırmada yüzde 106 oranında fiyatların arttığını kabul etmektedir

Enflasyonun son 6 ayda hızlanması ise şaşırtan değildir Anımsatmak isterim TCMB nin kur hedefleme siyaseti OVP deki Orta Vadeli Program hedeflenen enflasyon oranı geçmiş yıllarda da tutmamıştır Enflasyonun tek haneli oranlarda seyrettiği devirlerde gelişmiş kapitalist ülkelerdeki oran yüzde 1 yahut 2 seviyelerindeyken Türkiye de yüzde 10 nun biraz altında seyretmiştir Kaldı ki 2017 ile birlikte enflasyon çift haneli sayılara ulaşmıştır

‘GEÇMİŞTE İKTİSAT İDARESİNİN DORUĞUNDA BULUNANLARIN SORUMLULUĞU ‘

Bu açıdan artık muhalefette olmakla birlikte yakın geçmişte iktisat idaresinin zirvesinde bulunan siyasetçilerin sorumluluğu dikkatlerden kaçmamalıdır Bilhassa son devirlerde enflasyonun hızlanması salt güç fiyatlarındaki artış tedarik zincirlerinde ortaya çıkan aksamalar pandemi Rusya nın Ukrayna ya saldırısı üzere dışsal etkenlerle açıklanamaz Kısaca anımsayalım uzun bir periyot uygulanan yüksek müspet faiz ve baskılanmış kur aşırı bedelli TL siyasetiyle sürdürülen dışarıdan sermaye girişine büyük ölçüde sıcak para ve süratli dış borçlanmaya dayalı siyaset sonucunda sanal yahut kof olarak nitelendirilen istihdamsız büyümenin kaydedildiği bir ekonomik yapı oluşmuştur Oluşturulan borç ve rant iktisadında yaklaşık tüm dallarda üretim bir kenara bırakılırken borçlanmaya dayalı tüketimin süreksiz sanal refaha yol açmış olduğu bir gerçektir Türkiye iktisadının göbekten dışarıdan sermaye girişine bağlı olması nedeniyle şartlardaki bilakis dönüş ekonomik krize ve enflasyonda artışa yol açmıştır Sermayeye istikamet verenler fonlarını yönlendirdikleri ülkede yüksek yahut tatmin edici bir getiri sağlamayı beklerler Bir diğer deyişle burunlarını tıkayıp piyasaya girmenin temel şartı piyasa koşullarının yerine getirilmesi ve güven dir

MERKEZ BANKASI İÇİN ‘HOŞ BİR SÜRPRİZ’

TCMB ye siyasi müdahale Banka nın tutarsız öngörüleri ve uyguladığı siyasetteki yalpalanmalar enflasyon faiz kontağında dünyada kabul gören uygulamaların ve piyasa müritlerinin bilakis inatçı bir tavır ve siyasette ısrarcı olunması ahbap çavuş kapitalizmi çerçevesinde kaynakların savurganca kullanılması ve resmi döviz rezervlerinin buharlaştırılması dışarıya bağımlı bir iktisatta kurun sıçraması üzere etkenler enflasyon üzerinde belirleyici olmuştur Hükümetin ekonomik krize karşı bir program hazırlamaması krizin kıymetli bir ögesi olan enflasyona karşı dengeli bir siyaset geliştirmeyerek işi adeta oluruna bırakması kelam konusu Bu şartlarda TCMB nin daima değiştirdiği enflasyon amaçlarının tutması da bence sadece kurum için beğenilen bir sürpriz olur

BÜYÜME ANCAK NASIL

Hükümet bir müddet dövizi baskılamaya çalıştı ancak kurlarda tekrar hareketlilik kelam konusu Önümüzdeki günlerde yine bir döviz krizi yaşanır mı Yaklaşan seçimler öncesi izlenen para ve maliye siyasetlerini nasıl pahalandırmak gerekir

Fed in faizi 50 baz puan artırması ve gelecek için mümkün bir artışı öngörmesi milletlerarası piyasaları özellikte de Türkiye üzere kırılgan ekonomik yapıya ve giderek değersizleşen para ünitesine sahip bir ülkeyi etkilemesi olasıdır Kırılganlık 5 yıllık risk primini CDS 2008 sonrasındaki 693 18 ile en yüksek seviyeye çıkarmıştır Rusya nın akabinde risk açısından üst sıraya yerleşen ülkemizde para ve maliye siyasetlerinin ne derece faal olduğu ortadadır Daha evvel vurguladığım üzere siyasi yetkililerin ve iktisat zirve idaresinde yer alanların krize karşı bir program hazırlamamaları hamasi telaffuzlarla sorunu yokmuş üzere geçiştirmeleri ekonomik sosyal krizin derinlik kazanarak yaygınlaşmasına yol açmakta ve haliyle enflasyon da alıp başını gitmektedir Dikkatinizi çekmek istediğim konu daima olarak ekonomik büyümeden kelam edilmesidir Lakin nasıl ekonomik büyüme İstihdamsız ithalata bağımlı ve genelde düşük katma bedelli ihracat artışının daha fazla ithalat gerektirdiği bir sanal büyüme Bu şartlarda para ve maliye siyasetini farklı başka kıymetlendirmek yerine makroiktisat siyasetinin bu iki temel siyaset aracının muhakkak kesitlere kaynak aktarmaya yöneldikleri ve aktif bir siyaset uygulamanın uzağında oldukları bilinen bir olgudur

‘KURDA SIÇRAMA RİSKİ ORTADAN KALKMADI’

Uygulamada bu gerçek net olarak ortaya çıkmaktadır Şöyle ki Hazine nin bankalara sattığı enflasyona endeksli kâğıtların faizi enflasyonun hızlanmasıyla birlikte artmış ve Hazine nin faiz yükü Nisan ayında anaparanın üzerine çıkmıştır Böylelikle TÜFE endeksli tahviller bankalara çok değerli meblağda mali rant sağlamıştır Bankacılık dalına rant transferinin öteki bir metodu ise TCMB nin yüzde 14 faizle kredi pompalamasıdır Bankalar Merkez Bankası ndan düşük faizle ve yüzde 17 ile halktan topladıkları parayı Hazine ye yüzde 23 faizle borç vermişlerdir Sonuçta KKM sistemi ve TCMB nin uyguladığı düşük faizden bankalar yararlanmış 2021 de elde ettikleri toplam net karın yüzde 68 ini 2022 nin birinci üç aylık periyodunda kasalarına koymuşlardır Kaybeden ise Hazine hasebiyle düşük gelirli halk bölümleri ve vergilerini ödeyenlerdir Ekonomik tablo öylesine olumsuz seyretmektedir döviz muhtaçlığı had safhaya ulaşmıştır ki sağda solda döviz temin etmek için yapılan ve yapılmaya çalışılan swap mutabakatlarının ötesinde ihracat ve döviz gelirlerinin yüzde 40 ının Merkez Bankası na satma zarurî kılınmış bu da yetmemiş döviz talebini kısıtlamak için Merkez Bankası ve BDDK bankaların döviz süreçlerini piyasanın likit olduğu 10 00 16 00 saatleri ortasına çekmesini duyurmuştur Kısaca mevcut kırılgan yapıda kurda sıçrama riski ortadan kalkmamıştır

‘BÜTÇE GELİR KAYBINA UĞRADI’

Hükümetin dövizi tutabilmek için devreye soktuğu Kur Muhafazalı Mevduat KKM hesabının hazineye yükü ne kadardır

Resmi datalara nazaran KKM hesaplarındaki toplam meblağ 810 milyar TL ye eşitlenmiştir 23 Mart 8 Nisan ortasındaki vadesi dolan hesaplara bütçeden 13 2 milyar TL ödeme yapılmıştır Kuşkusuz bütçeden yapılan ödemeler muhakkak kümelere ve şirketlere kaynak transferi manasına geliyor Burada KKM yi kullanan şirketler kurumlar vergisi istisnasından yararlanarak 10 1 milyar TL fiyatında avantaj sağlamışlar elhasıl bütçe gelir kaybına uğramıştır Ayrıyeten vurgulanması gerekli nokta da bu uygulamaya rağmen dolarizasyonun devam etmesidir zira bankalardaki toplam mevduatın yüzde 60 7 si başta ABD doları olmak üzere döviz cinsindendir

Fiyatlar süratle yükselirken geniş halk kısımları de derin bir fakirleşme içinde Türkiye seçimlerin arifesinde büyük toplumsal çalkantılara hamile mi

Geniş halk kesitleri işçiler emekliler üretici çiftçiler çocuklar gençler yaşlılar vd derin bir yoksunlaşma ve fakirleşme sürecindeler Bununla birlikte ekonomik kriz sürecinde direkt çıkar sağlayan kümeler ve kısımların varlığını da dikkat almak gerekiyor Toplumsal ve ekonomik tablo lisana getirdiğiniz çalkantının olabileceğini işaret etse de Türkiye de toplumun büyük bir bölümünün reaksiyonunu direkt ortaya koymadığını düşündüğüm için sandığın sabırla bekleneceği kanısındayım Olağan seçimler vaktinde yapılırsa ve sonuçlara direkt yahut dolaylı olarak müdahale edilmezse Her tıp gelişmenin olabileceğini de düşünüyorum