ANKARA – Türkiye’de seçim güvenliği her devir farklı tartışmalarla gündem oldu. Bugüne kadar çöpte yakılmış halde bulunan oylar, mühürsüz oy pusulalarının kabulü, oy sayımında usulsüzlük üzere birçok sav tartışma yarattı. Bu tartışmalar, AK Parti ve MHP’nin hazırladığı yeni seçim yasasının TBMM’de kabul edilmesiyle daha da büyüdü.
Özellikle seçim heyeti lider ve üyelerinin ‘en kıdemli hâkimler’ yerine birinci sınıf yargıçlar ortasından ‘kura’ ile belirlenecek olması, ‘partili’ yargıçların suralara başkanlık edeceği’ yorumlarını beraberinde getirdi.
Peki, tekrar düzenlenen seçim yasası ‘seçim güvenliği’ açısından 2023 seçimlerini nasıl etkileyecek?
CHP Parti İçi Eğitim Sorumlusu Aytuğ Atıcı ve geçmiş periyot seçimlerinde Ankara’nın Oyları isimli kümede yer alan Avukat Mehmet Gülerman, yeni maddeyle değişen kararları, seçim güvenliğine tesirlerini ve muhtemel risklere karşı alınabilecek tedbirleri Gazete Duvar’a anlattı.
‘SEÇİM ÖNCESİ GÜVENLİK’ ÖNCELİKLİ GAYE
2023 seçimlerinde dikkate alınması gereken en değerli mevzunun seçim güvenliği olduğunu ve önlemlerin bu noktada artırılması gerektiğini tabir eden Aytuğ Atıcı’ya nazaran öncelikli amaç seçim öncesi ‘yığma’ seçmenlerin önüne geçmek.
Bu bakımdan partilerin mesken ziyaretleri yaparak durumu tespit edebileceklerini belirten Atıcı “Yüksek seçim Kurulu’ndaki kayıtlı seçmen listesiyle meskenlerdeki seçmen sayısı ortasında bir fark olup olmadığı araştırılmalıdır. Tekrar yığma seçmen açısından hayali binalar olup olmadığının denetimi gerekmektedir. Böylelikle YSK’ya nazaran 8 seçmenin kayıtlı olduğu adreste hakikaten o denli bir bina var mı yok mu görülebilir” dedi.
‘ASIL RİSKLER, YÜKSEK SEÇİM KONSEYİ GENELGESİYLE ORTAYA ÇIKACAK’
Mehmet Gülerman’a nazaran de seçim güvenliği noktasındaki asıl riskler, Yüksek Seçim Konseyi (YSK) genelgesiyle ortaya çıkacak.
YSK’nin, seçimde mühürsüz oyların geçerli sayılması, İstanbul’da seçimin iptali üzere hukuksuz kararlar alabildiğini vurgulayan Gülerman, tüm risklerin şimdiden öngörülmesinin ise çok mümkün olmadığı görüşünde. Fakat Yüksek Seçim Kurulu’nun değişen yasa istikametinde ve periyodun kaidelerine uygun bir genelge yayınlamasının da olası olduğunu söyleyen Gülerman “Bu kanun değişikliği hukuksal bedellerden çok siyasi emellerle yapılan bir düzenleme. O yüzden YSK’nın da bu tarafta bir genelge yayınlaması iddia edilmesi sıkıntı bir durum değil. Tabi tıpkı vakitte evvelki seçimlerdeki riskler önümüzdeki seçimler içinde geçerli olacak” dedi.
‘SEÇİM GÜVENLİĞİNDE ANAHTAR GÜZEL ÖRGÜTLENME’
Atıcı’ya nazaran seçim güvenliğinde en büyük sıkıntılar seçim sırasında ve oy pusulalarının vilayet seçim heyetlerine taşındığı süreçlerde yaşanıyor. Atıcı bu risklerle ilgili şunları söyledi:
“Kabine birkaç kişinin girmesi, tekrarlanmış oy kullanılması (bir kişinin tekrar oy kullanması), sayım yapılırken AK Parti’nin geçersiz oylarının geçerli sayılması ya da muhalefetin geçerli oylarının geçersiz sayılması üzere riskler vardır. Tıpkı vakitte ilçe seçim şuralarında birleştirme tutanakları yapılırken maddi kusurlar olabilir. Siyasi partiler seçim güvenliğini en üst düzeye çıkarmak için bu üzere risklere karşı sandık konseyi görevlilerini bilgilendirmeli ve usulsüzlükleri tutanak altına alınmalı. Partiler seçimde uygun organize olarak ıslak imzalı tutanakları kayıt altına almalı ve YSK ile karşılaştırılmalı. Bu seçimde ‘seçim güvenliği’ Türkiye’nin gündemi olacak.”
Avukat Gülerman da seçim güvenliğinde anahtarın, siyasi partilerin ve bağımsız kümelerin âlâ örgütlenmesi olacağını söyledi. İstanbul seçimlerinin bu mevzuda ‘olumlu’ bir örnek olduğuna vurgu yapan Gülerman, bilhassa partilerin seçim günü sandık başındaki yaygın ve sağlıklı örgütlenmesinin seçim güvenliği bakımından son derece değerli olduğunu söz etti.
SEÇİM ŞURALARININ DEĞİŞMESİ SEÇİM GÜVENLİĞİNİ NASIL TESİRLER?
TBMM’de kabul edilerek maddeleşen seçim maddesiyle seçim heyetleri için en kıdemli hâkim kaidesi ortadan kalktı. Seçim konseyi lider ve üyelerinin birinci sınıf yargıçlar ortasından kura ile belirlenmesinin de seçim sonrası itirazlar noktasında riskli olduğuna dikkat çeken Atıcı, bu hususta şu değerlendirmede bulundu:
“AK Parti kendi vilayet ve ilçe liderleri ortasındaki avukatları bir müddet evvel savcı-hâkim yapmıştı. Onların değerli bir kısmı artık birinci sınıfa ayrıldı. Böylelikle daha evvel AK Parti’ye kayıtlı olan birinci sınıf hâkim sayısı çok fazla arttı. AK Parti de bu yüzden daha evvel vilayet, ilçe lideri olan yargıçları vilayet seçim konseylerinin başına getirmeye çalışıyor. Bu seçim sonrası itirazların büyük oranda reddedebileceği manasına geliyor. Münasebetiyle iş, vilayet seçim şuralarına gelmeden büyük bir oy farkıyla seçimi kazanıp vilayet seçim konseyinde Tayyip Erdoğan otursa bile elinden bir şey gelmeyecek duruma getirmekte. Burada da kıymetli nokta partilerin vilayet seçim şurası temsilcilerinin itiraz süreçlerine dair güçlü bir formda eğitilmesi olacak.”
Gülerman ise seçim konseylerinin yapısını düzenleyen kararı seçim sonrası itirazlar üzerinden kıymetlendirdi, “Birinci sınıf yargıçlar tarafından verilecek kararlar evvelki yıllara oranla daha çok tüzel risk yaratabilir. O yüzden seçim anındaki güvenlik, yöntemsiz görülen bir durum karşısında anında refleks göstermek çok önemli” ikazında bulundu.
DOĞU VE GÜNEYDOĞUDA SEÇİM GÜVENLİĞİ
Geçmiş devirlerdeki seçimlerde doğu vilayetlerinde toplu oy kullanımı, kolluğun sandık görevlilerini sandıktan uzaklaştırması üzere problemler yaşandı. Atıcı bu meselelerle ilgili de şunları söyledi:
“Açıkçası sandıkta yapılan hilelerin seçim sonuçlarını çok ağır bir formda değiştirmediği kanaatindeyim. Elbette seçim başa baş gidiyorsa bir tek oy bile değerlidir. Doğu ve Güneydoğu bölgeleri boş değildir. O bölgelerde CHP başta olmak üzere tüm partiler sandıkları bekliyor. Sandık konseyine üye bildirme hakkı olan bir parti, öbür partiden müşahit ve sandık vazifelisi görevlendirebiliyor. Mesela Diyarbakır’da gereğince CHP’li bulamadığımız durumda sandığı korumak üzere bir diğer partiden insanı da görevlendirebiliyoruz. Yeni kanunla bu duruma istek getirildi. Sandıkları korumak noktasında tüm muhalefet partilerin ortak çalışması değerli olacak.”
