Dünyaca ünlü çizer Selçuk Demirel’in Yapı Kredi Yayınları’ndan çıkan yeni çalışması ‘Birdenbire İstanbul’, edebiyatla çizginin buluştuğu yeni bir düzlem. Demirel, kente dair duyuşlarını edebiyat yapıtlarından pasajlarla harman edip veriyor kitapta. Ortaya ise çizginin başka, yazının farklı koldan yürüyerek çepeçevre kuşattığı bir İstanbul masalı çıkıyor.
Apansızın İstanbul , Selçuk Demirel, 132 syf, Yapı Kredi Yayınları, 2022. Edebiyatın ünlü isimlerinden yaptığınız İstanbul alıntılarıyla çizgilerinizi buluşturup yeni bir anlatım lisanı oluşturuyorsunuz kitabınız ‘Birdenbire İstanbul’da. Bu lisandan bahsedelim isterim.
Edebiyat ve çizimlerinizi buluşturan İstanbul’a ilişkin yeni bir öykü diyebilir miyiz bu lisana? Yoksa çizginin ve yazının yerini farklı tartmayı mı önerirsiniz?
Şiir, edebiyat her vakit çok değerli oldu benim için. Yaptığım işi besleyen kıymetli kaynaklarımdan biri diyebilirim. İstanbul desenlerimi, yılların birikimini bir kitaba dönüştürmeye karar verdiğimde bu desenlerle birlikte kesinlikle İstanbul üzerine yazılmış, yazı, şiir, mektup vb. yazılı metinlerin de eşlik etmesi gerektiğini düşündüm. Bu birliktelikte “bir kitap ortaya çıkabilir mi?” diye yola çıktım. Uzun bir vakit metin taraması ile geçti. 2020 yaz aylarım İstanbul üzerine yazılmış şiir, roman vb. okumakla geçti. Yeni bir lisan oluşturup oluşturmadığımı bilmiyorum lakin sanırım ‘Birdenbire İstanbul’ kitabındaki fotoğraf ve yazıların birlikteliğinden ortaya çıkan sonuç sevindirici.
Biliyorsunuz Walter Benjamin’in yazı tekniği uzun ve derin okumalarından aldığı notlarını tekrar özgün metinlere dönüştürerek kendine mahsus bir yazı tekniği geliştirmişti. Bu aldığı binlerce notla makalelerini, kitaplarını oluşturmuştu. Benim aradığım, fotoğraf ve seçtiğim metinlerin birlikteliğinde bir harmoni oluşturmak.
Edebiyatla bağınızı de konuşalım isterim… Çizgilerinizi beslediğiniz kaynaklardan biri mi edebiyat?
Evet üstte da dediğim üzere edebiyat, şiir, politik metinler, niyet yazıları, makaleler çalışmalarım için değerli kaynaklar. Bir illüstratör değil de, bir düşünür üzere kendi fikirlerimin fotoğraflarını yapmasını seviyor ve yapmaya çalışıyorum. Seyahat etmeyi, diğer kültürleri tanımayı seviyorum. Yaşıyor olduğumu her an fark ederek yaşamaya çalışıyorum. Bu durum çalışmalarıma da yansısın isterim.
Daha evvel de edebiyat ve çizginin buluştuğu çalışmalarınız oldu. ‘Yazarların Yüzünden’, ’Portakal Mavisi Bir Dünya’ gibi… Sergilerinizden de biliyoruz çeşitlemeleri sevdiğinizi. Bu minvaldeki çalışmalarınız da bir tıp çeşitleme mi pekala?
‘Portakal Mavisi Bir Dünya’, ‘Yazarların Yüzünden’ vb. kitaplarda müellif ve şairlerle buluştum. ‘Kıyıda Tek Başına’ kitabımda ise daha evvelce çizdiğim 60’a yakın fotoğraf için metinleri direkt kendim yazmayı tercih ettim. Sonuç benim için de şaşırtıcıydı. Çizgilerimde, fotoğraflarımda yazıyı hiç kullanmadım lakin fotoğraflarıma yazıların eşlik etmesinden hoşlanıyorum. Fotoğraflarımın yazıyla açıklanmasından, onlara bir bilmeceymiş üzere bakılmasından yana değilim.
. ‘Birdenbire İstanbul’ ismi üzere aniden gelişmiş bir proje mi sizin için yoksa hazırlık kademesi planlanmış, uzun vadeye yayılmış bir çalışma mı? Nasıl bir çalışma süreci geçirdiniz? Kitap fikri, nasıl doğdu, gelişti ve karşımıza geldi?
‘Birdenbire İstanbul’, ansızın ortaya çıkmadı. Dediğiniz üzere uzun bir vakit içinde biriken İstanbul fotoğraflarını bir kitapta toplama fikriyle ortaya çıktı.
Peki, sizce İstanbul’u en vurucu, derinden anlatan müellif ya da şair kim? Ya da bu paralelde sizi en etkileyen isim?
İstanbul’u en yeterli anlatan muharririn kim olduğunu söylemek biraz güç. Evvelden İstanbul deyince aklıma Sait Faik, Orhan Veli, Ahmet Hamdi Tanpınar gelirken, artık rahatlıkla Orhan Pamuk diyebilirim. ‘İstanbul’ kitabı ve öbür birçok romanı (‘Kar’ hariç) bu kentte geçmekte, ömür bulmaktadır. ‘İstanbul’ kitabında, İstanbul bir roman kahramanı üzeredir.
Kitapta görüyoruz ki İstanbul kelam konusu olduğunda renk skalanız genişleyip zenginleşiyor. Renklerle İstanbul ortasında nasıl bir münasebet kurdunuz?
Evet renk ve ışık çok değerli. Bu kitapta her fotoğraf bağımsız. Fotoğrafların kendi ortalarında bir devamlılığı yok. Bu yüzden her fotoğraf, kendi renk ve formunu anlatılacak mevzuyla ilgili olarak biçimleniyor. Şayet fotoğrafta akşamüzeri ve Ayasofya’nın gerisinde güneş batıyorsa kırmızı, sarı, portakal rengi, kahverengiler tartı kazanıyor vb.
‘DÜNYANIN EN AYRICALIKLI İŞİNİ YAPIYORUM’
Fikir basamağından bize sunulana kadar nasıl değişimlere uğruyor çizgileriniz?
Dünyanın en ayrıcalıklı işini yapıyorum. Defterlerime, önümdeki kâğıtlara dilediklerimi çizip, boyuyorum. Kimseye beğendirmek üzere bir korkum yok. Olabildiğince çalışma şartlarımı özgürleştirmeye çalışıyorum. Kendimi son 5-6 yıldır her zamankinden daha fazla yaratıcı ve çeşitlilik gösteren işler yaptığımı düşünüyorum. Stantlar, kitaplar ve masamda yakın gelecekte yayımlamayı düşündüğüm birçok kitap projesi yayımlanmayı bekliyor. Bir iki stant projesi üzerinde düşünüyorum.
. Çekmecenizde üzerine çalışmak üzere neleri bekletiyorsunuz?
- ‘Ağaçname/Sen Ne Hoş Bir Ağaçsın’: Bu kitap için kısa haiku diyebileceğimiz metinler yazdım.’Bambaşka Kediler’: Yeni kedi desenlerimi bir kitapta topladım. Daha evvel yayımladığım ‘Kâğıttan
- Kediler’ kitabının ikinci cildi üzere.
- ‘Ombres Siamoise’: Françoise David. 40 desenim için metinler yazdı. Bu kitap önümüzdeki Eylül ayında Fransa’da yayımlanacak.
- ‘Paris Kahvelerinde'(Sous Pression), ‘Sinemascope’ vb. öbür kitap projelerim.
“Musée de l’histoire de l’immigration” Müzesi 23 desenimi müze koleksiyonuna kattı. Bu 23 desenin her biri için değişik mesleklerdeki muharrir, sosyolog, tarihçi, hukukçu kimselere desenlerim üzerine yazı ısmarladılar. Bugünlerde müze yayını olan Hommes&Migration mecmuasında yaklaşık 50 sayfalık bir portfolyo olarak yayınlanacak.
Son bir kelam; İstanbul’a gelmeyi ve İstanbul’dan tekrar gelmek üzere dönmeyi seviyorum. Sait Faik’in dediği üzere “Gözüm yaşardı. O vakit anladım ki hayallerimizin İstanbul’u hakikisinden daha çok hoştur.”
