ANKARA – Rusya uzmanı Aydın Sezer, Büyük Fotoğraf’ta yaptığı yorumlarda Ukrayna’daki son durumu ve Türkiye’ye mevcut ve mümkün yansımalarını ele aldı.
Rusya, Ukrayna’nın Kiev, Mariupol, Harkiv ve Sumi kentlerinden sivillerin tahliyesi gayesiyle pazartesi günü saat 10.00 prestijiyle süreksiz ateşkes ilan ettiğini duyurdu. Lakin kelam konusu ateşkes genel bir ateşkes olmayıp bu kentlerdeki sivillerin tahliyesine yönelik süreksiz bir ateşkes.
“Birkaç gün evvel bu bahiste bir uzlaşı sağlanmıştı. Dün maalesef sivillerin de ortalarında bulunduğu kümelere yönelik çok ağır bir Rus bombardımanı yaşadık. Hasebiyle alanda bu türlü bir gelişme var. Alanda Rusya’nın ateşkesi net bir formda devam ediyor. Odesa’ya kadar ulaşıyorlar ki bu da Ukrayna’nın Karadeniz’le ilgisini kesmek açısından, lojistik manada çok kıymetli,” diye açıklıyor Sezer.
İNSANİ KORİDORLARIN AÇILMASI
Ateşkes ve ardından insani koridorların açılması, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un şahsî talebi üzerine başlatılmıştı.
Son devirde artan diplomasi trafiğine baktığımızda ise, son periyotta Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ve Ukrayna cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski ortasında Fransa, İsrail ve Almanya sistemli görüşmeler yapıyor.
Putin ve Zelenski ortasında arabuluculuk yapmak üzere 5 Mart günü Moskova’ya giden İsrail Başbakanı Naftali Bennett, Putin ile 3 saat baş başa görüştükten sonra tıpkı gün Zelenski ile de telefonda görüşen ve Berlin’e geçen Bennett, Alman Başbakan Olaf Scholz’le de bir ortaya geldi.
ERDOĞAN-PUTİN GÖRÜŞMESİNİN ANLAMI
Pazar günü ise, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Putin ile 1 saat telefonda görüşerek, Ukrayna probleminin barışçıl yoldan tahlili için “acil ateşkes çağrısı” yapmıştı.
Sezer, “Erdoğan-Putin görüşmesi çok kıymetli. Görüşmenin Putin tarafından talep edilmesi de ayrıyeten değerli”, diyor.
Bu vakte kadar Türk ve Rus tarafının açıklamalarını mukayeseli tahlil eden birisi olarak dünkü Kremlin açıklamasının kendisinde şok açıklaması yarattığını kaydeden Sezer, “Erdoğan ve Putin’in liderlik özellikleri, medyaya bakış açıları, seçimlerle ve cinsiyetçilikle ilgili açıklamaları, Türk ve Batı medyasında daima kıyaslanıyor. Dünkü Kremlin açıklamasının son cümlesinde Sayın Cumhurbaşkanı Putin’e Batı ambargolarından sonra Batı’da Rus sembollerine yönelik şiddetten rahatsız olduğunu belirten bir açıklama yapması epeyce çarpıcıydı,” diye ekliyor.
Yaptırım kararlarının kültür-sanat dünyasına sıçraması son devirde gündemin merkezine yerleşmişti. Rus orkestra şefi Valeri Gergiev’in misyondan alınmasından, birtakım üniversitelerin Dostoyevski dersini programdan çıkarmalarına dek birçok tartışma da bu süreçte alevlendi.
Kremlin açıklamasında ayrıyeten Rusya’nın diyaloğa açık olduğu belirtilerek, “Rus tarafının uyuşmazlığı çözmek için Ukrayna makamları ve yabancı ortaklarla diyaloga hazır olduğu teyit edildi” denildi.
ÜÇÜNCÜ ÇEŞİT GÖRÜŞMELER BAŞLADI
Öte yandan, Rusya-Ukrayna ortasında üçüncü tıp görüşmeler ise, pazartesi günü (7 Mart) saat 17.00’de tekrar başladı.
Avrupa Birliği, çatışmaların artması durumunda Rusya’ya yeni yaptırımlar uygulamayı planlıyor. AB Kurulu Lideri Charles Michel ise, pazartesi günü Putin ve Zelenskiy ile konuştuğunu bildirdi. Michel, toplumsal medya üzerinden yaptığı açıklamada, Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısını AB’nin en kuvvetli biçimde kınadığını anımsatarak, Putin’e çatışmaların ivedilikle durdurulması ve insani geçişlerle yardıma erişimin sağlanması davetinde bulunduğunu aktaran Michel, ayrıyeten Ukrayna’daki nükleer tesislerin güvenliğine de dikkat çekti.
Sezer, “Zelenski’nin tercih ettiği arabuluculardan biri de İsrail başbakanı Bennett idi. Her an her şey olabilir. Diplomasi masasında her an her şey olabilir. Ben ümitli olmak istiyorum zira sivil can kayıplarının ötesinde sayıları milyonlara ulaşan insanların Doğu ve Batı’ya göç hareketleri kelam konusu,” diyor.
Sezer’e nazaran, Orta Avrupa’ya Ukrayna’dan giden sığınmacılara yönelik Avrupa’nın kucak açan yaklaşımının son iki senede Akdeniz’de Libya’dan ve Suriye’den giden göçmenlerin engellenmesi istikametindeki tavrı büyük tezat oluşturduğu da bu vesileyle görüldü.
BATILI ŞİRKETLERİN AMBARGO KARARLARI
Batı’nın ticaret, bankacılık ve finans odaklı ambargoları konusunda ise, Sezer’e nazaran, Microsoft’tan Apple’a, Nike’tan Prada’ya dek belirli başlı Batılı şirketlerin Rusya pazarından çıkması farklı bir manaya sahip:
“Aslında kelam konusu şirketlerin bu kararlarını açıklamaları büsbütün ambargodan kaynaklanıyor. Ambargo altındayken esasen teknik manada faaliyette bulunamazlar. Rusya’daki taahhütlerini, takvime bağlı yükümlülüklerini bu bahislerde ileride Rus mahkemelerinde taraf olduklarında bir “force majeure” için kullandıklarını düşünüyorum. Bu ambargoyla birlikte Batı Rus halkına mı Putin’e mi savaş açtı, bunun netleştirilmesi gerekiyor. Bu ambargolar, Batı’nın Rus halkıyla olan savaşa dönmüş durumda. Çokuluslu şirketlerin faaliyetlerini durdurmaları, varlıklarını Rus iktisadına terk etme sonucunu doğuruyor. Varlıklarını da basitçe satıp yurtdışına da çıkaramıyorlar. Bu şirketlerde çalışan binlerce Rus ise bu süreçte mağdur oldu. Batı, ambargolar yoluyla Rus halkını yıldırarak Putin’e karşı sokak şovlarını tetikleyeceğini düşünüyor, lakin ambargolar şu an için bu türlü bir sonuç doğurmayacaktır.”
Peki, Türkiye Batı ambargoları konusunda nasıl bir hal sergiliyor ve tarafsızlık ne kazandırır? 2021 sayılarına nazaran Rusya, yaklaşık 34 milyar dolarlık ticaret hacmiyle, Türkiye’nin en değerli ticaret ortaklarından biri pozisyonunda. Ukrayna ile ticaret hacmi ise yaklaşık 7,4 milyar dolar seviyesinde.
TÜRKİYE NASIL KONUMLANMALI?
Öte yandan Türkiye buğday ithalatının neredeyse yüzde 80’ini Rusya ve Ukrayna’dan karşılıyor. Türkiye Rusya’dan yüklü olarak petrol, çelik ve kıymetli methaller ithal ederken Rusya’ya makine teçhizatları, besin ve dokuma eserleri satıyor.
Sezer, “Biz Kırım konusunda birinci günden itibaren net bir siyasi duruş sergiledik fakat son sekiz yıldan beri Batı’nın ambargolarına uymadık hatta bunu bir fırsata çevirmeye çalıştık. 23 Şubat’ta Erdoğan-Putin görüşmesinden sonra Türkiye’nin tarafsızlık siyasetinin Rus halkı tarafından satın alınmadığını düşünüyorum. Bizim İHA/SİHA sevkiyatlarımız ise savaş ortamında hala devam ediyor. Son bir yılda Zelenski’nin yanında pozisyonlandığımız da bir gerçek,” diyor.
Sezer’e nazaran, “Tarafsız olmak çok kıymetli ve değerli olup, Türkiye’ye lojistikte, hava trafiğinde çok fazla fırsatlar da getiriyor. Türkiye bu pozisyonunu ne kadar sürdürür, bundan emin değilim. Batı ile Rusya ortasındaki tarafsızlık başka, Ukrayna ile Rusya ortasındaki tarafsızlık farklı.”
TARAFSIZLIK KONUSUNDA TARAFLAR İKNA EDİLİR Mİ?
Bu çerçevede, Sezer, Türkiye’nin tarafsızlık savına dair tarafları ikna etmesi, konumunu da muhafazası gerekiyor ve örneğin, Türkiye’nin, savaş boyunca her iki ülkeyle de savunma işbirliği mutabakatlarını, silah alım-satımını askıya aldığını söyleyebileceğini öneriyor.
“Bizim Rusya ile iktisadi bağlarımız karşılıklı bağımlılık temelinde gelişiyor. Sektörel bazda ise çok büyük bir potansiyel var. Tüketici eserlerinde Rusya bizim rakibimiz değil, üstünlüğümüz olduğu için de Rus pazarına rahatlıkla giriyoruz,” diyen Sezer, “otomotivden domatese, demir-çelikten dokuma eserlerine dek çok geniş bir yelpaze kelam konusu. Bu bölümler açısından Batı ambargoları kışkırtıcı tesir yarattı” biçimindeki tespitini paylaşıyor.
Sezer, kendisine ulaşan bilgiler ışığında, başta otomotiv olmak üzere, en kritik bölümlerden birisi olduğu için Batılı firmaların Rusya operasyonlarını Türkiye üzerinden yönetmek için önlem aldıklarını kaydediyor ve ekliyor:
“Dolayısıyla bunların yedek modül, aksam, bakım tamir, camdan mobilyaya, inşaat bölümündeki yapı kimyasalları, besin üzere alanlarda ana tedarikçilerden biriyiz ve bu alanlarda talep patlaması olacak”.
Peki bu artma potansiyeli olan operasyonları lojistik manada nereden yöneteceğiz?
“Bu savaş yahut kriz uzun periyodik hale gelirse, bu sene beklediğimiz 7 milyon turist sayısı üç katına çıkabilir. İstanbul ve Antalya bir transit merkezine dönüşebilir. Fakat gelin görün ki o turistleri Türkiye’ye getirecek Rus charter uçaklarının tamamı leasing altında ve sigortalanamıyor. Rus halkı ve Rus firmaları Batı ambargoları yerken Türkiye’nin pozisyonu tarafsız olduğunda çok daha ehemmiyet kazanacak,” diyor Sezer.
RUS OLİGARKLAR İSTANBUL’DA
Sezer’in bir başka tespiti ise, Rus oligarkların neredeyse tamamının şu anda İstanbul’da toplandıkları ve yatırımları konusunda bir arayış içerisinde oldukları istikametinde:
“Türkiye Körfez yahut Çin’le kıyaslanamayacak formda coğrafik açıdan Rusya’ya yakın bir ülke. Para girişleri tahminen olur. Son bir haftada Batılı ve Rus şirketlerin Türkiye’deki operasyonlara muhtaç olmaları durumunda araştırma yaptıklarını biliyorum. Bu da şirketlerin el değiştirmesini, konut yahut yatırım araçlarının fiyatının artmasını doğurabilir.”
