Kumarhane işletmecisi Halil Falyalı’nın Salı akşamı Kıbrıs’ın kuzeyinde, Çatalköy/Ayios Epiktitos semtinde sürücüsü ile bir arada silahlı akında hayatını kaybetmesi Kıbrıs’ın genelinde ve Türkiye’de geniş yankı buldu. Cinayetin duyulduğu birinci andan itibaren Kıbrıs ve Türkiye medyası gelişmeleri merceği altına aldı. Dün itibaruyla Türkiye medyasında Falyalı’nın ‘derin bağlantıları’ ve Türkiye-kuzey Kıbrıs çizgisindeki derin devlet ve mafya ilgileri de irdelenmeye başlandı.
Falyalı cinayeti ile ilgili birinci ‘okumalarda’ dikkatimi çeken olgu, Susurluk sorununa yapılan atıflar oldu. Birçok Türkiyeli ve Kıbrıslı müellif, son periyotlarda adanın kuzeyinde vuku bulan gelişmelerle Türkiye ile Kıbrıs’ın 90’lı yıllara geri dönüp dönmediği sorusunu getirdiği üzerinde baş yormaya başladı. Lefkoşa’nın kuzeyindeki siyaset ve medya kulvarları da bu kanıyı destekleyerek bizlere 90’lı yıllarda Kıbrıs’ın kuzeyinde, başta Kutlu Adalı cinayeti olmak üzere, birçok yasadışı hareketin gündeme damgasını vurduğunu hatırlatıyor.
‘SUSURLUK’ OKUMASI EKSİK
Naçizane görüşüm, Falyalı suikastından yola çıkıp bugün Kıbrıs ve Türkiye’de olup bitenleri 90’lara ve Susurluk’a bağlama teşebbüslerinin eksik ve problemli olduğudur. Bu ‘okuma’ neden eksik? Bu sorunun karşılığı, yakın Türkiye ve Kıbrıs tarihiyle alakadar olanlar için aslında epeyce kolay.
Doğu Akdeniz’de, Türkiye’nin Yunanistan ile birlikte 2. Dünya Savaşı’ndan sonra NATO-Batı nesline eklemlenmesi sonrasında ‘derin yapılar’, ABD güdümündeki anti-komünist ögelerin takviyesiyle gerek devlet idaresinde gerekse de rant iktisadında ve olağan ki yasadışı bir dizi ekonomik faaliyette kelam sahibi oldu. Türkiye özelinde, Osmanlı’nın son periyotlarında azınlıkları kadim coğrafyadan koparmaya odaklanan Teşkilat-ı Mahsusa artıkları, 2. Dünya Savaşı sonrasında kendilerine yeni misyon biçip ‘komünist tehlike’, sol, Kürtler, iç muhalefet ve Kıbrıs-Yunanistan ile çatışma üzerinden kendileri için yeni misyon arayışına girdi.
İZOLE BİR RANT ALANI VAR
Kıbrıs özelindeyse ‘derin odaklar’ (74 savaşı sonrasında adanın kuzeyindeki derin yapılar-asker-sağ siyaset-mafya işbirliği), milliyetçi Kıbrıslı Helenlerin adayı tek taraflı olarak Yunanistan’a bağlama amacına karşı durmayı araçsallaştırma suretiyle, birincinin Kıbrıslı Türklerin sosyoekonomik hayatına ipotek koydu (1955-1974); sonrasında da Kıbrıs’ın kuzeyinde savaş ganimetlerinin devşirilmesi eksenli birçok açıdan çarpık, milletlerarası arenadan izole bir rant alanı tesis etti.
80’li ve 90’lı yıllarda milletlerarası izolasyona karşın KKTC’nin adanın kuzeyinde kök salması, savaş ganimetlerinin paylaşımının ve tüketilmesinin sona ermesi sonrasında, Kıbrıs’ın kuzeyinde gece kulüpleri ve kumarhanelerde çarkları dönen bir yapı ortaya çıkmış oldu. Kelam konusu yapının idamesini, Kıbrıs’ta konuşlu asker, milliyetçi Kıbrıslı ögeler ve Ankara’da kuzey Kıbrıs’taki rant iktisadıyla göbekten bağı olan siyasetçiler ve diplomatlar üstlendi. Asker ve derin yapılar demişken, 1980 ve 1997 darbelerinde uzunluk gösteren, isimleri 80’lerde ve 90’larda Türkiye’nin doğusundaki savaşa ve insan hakları ihlallerine karışan kumandanların kayda bedel bir kısmının, ayrıyeten kontrgerilla ve mafya ögelerinin Kıbrıs’taki 1974 savaşı öncesinde, esnasında ve sonrasında uzunluk gösterdiklerini hatırlamakta fayda var.
ÇARPIK YAPI PANDEMİDE BUHRANA GİRDİ
Türkiye diplomasisinin vakit zaman Kıbrıs Türk sağıyla ele ele verip Kıbrıs’ın taksiminde diretmesi, Kıbrıslı Helenlerin de bağnaz milliyetçilikle imtihanda sınıfta kalmaları nedeniyle üstte özetlemeye çalıştığımız çarpık yapı Kıbrıs’ın kuzeyinde süreklilik kazandı, kökleşti ve bugünlere geldi. Organize kabahat örgütü başkanı Sedat Peker’in de son devirde uyuşturucu ve fuhuş açısından dikkat çektiği bu yapı, pandemi ve ekonomik kriz periyodunda derin bir buhrana girdi. Kıbrıs Türk toplumu ekonomik krizle pandemi ortamında çetin bir gayret halinde.
Ekonomik kriz yetmezmiş üzere, Kıbrıslı Türkler son devirde bir de güç kriziyle karşı karşıya geliyor. Çarpık ekonomik yapının muhtaçlıklarını karşılamakla mükellef olan Kıbrıs Türk liderliğiyse bu krizi kendi imkanlarıyla göğüsleyebilecek durumda değil. Ve tüm bunlar yetmezmiş üzere, Kıbrıs’ın kuzeyinde, ucu Türkiye’ye uzanan, çarpık idarenin ögeleri ortasında çıkar çatışmaları patlak vermiş durumda.
KIBRIS TÜRK SAĞINDA ‘İÇ SAVAŞ’
Falyalı cinayeti öncesinde, “iş insanı” Bulut Akacan’ın babası Girne’de silahlı taarruza uğrarken (Akacan kelam konusu gelişmeyle ilgili açıklamalarına Lefkoşa Büyükelçiliği’ni de eklemledi), kelam konusu silahlı taarruzlarda birkaç ay evvel Kıbrıs Türk sağı içerisinde tabir yerindeyse ‘iç savaş’ patlak verdi ve ünlü ‘pembe videolar’ ortalığa saçıldı.
Kısaca özetleyecek olursak, 2022 başında Kıbrıs’ın kuzeyi derin kriz içindeki bir bölge imajı arz ediyor. Pandemi ve ekonomik buhran koşullarında gerek milletlerarası alanda, gerekse de iç hukuk açısından problemli bir imaj arz eden Kıbrıs’ın kuzeyindeki çarpık yapının içerisinde iktidar, güç ve rant savaşları yaşanmaya başlandı. Bu çatışmanın kökleri Susurluk ile hudutlu değil. Bu yazının başlangıcında belirttiğimiz üzere kökler 74 savaşına, 60’lı ve 50’li yıllara ve Teşkilat-Mahsusa zihniyetinin 20 ve 21’inci yüzyıldaki temsilcilerine uzanıyor. Bu mantalitenin odağında da, Sünni Türk olmayan her şey ve sol ile rekabet, savaş, ganimet ve rant iktisadı var.
Söz konusu zihniyet, rant marjının daraldığı ekonomik kriz ve siyasi çalkantı periyotlarında ortaya çıkan ‘sorunları’, Falyalı olayında da görüldüğü üzere çok uygun ‘bildiği yolla’, yani kalaşnikoflar ile çözmeyi yeğliyor.
