Tevfik Fikret: Hayal ile hakikat arasında bir şair

19 yüzyıl Osmanlı nın her bakımdan sıkıntı bir evresidir Milliyetçi hareketler azınlıkların bağımsızlık çabası ekonomik gaziantep escort kurumların iflası muhalif oluşumlar emperyalist güçlerin müdahaleleri üzere birçok öge bu devri karışık bir periyot haline getirmiştir 1878 yılında ise II Abdülhamit meclisi kapatarak istibdat rejimiyle ülkeyi sıkı bir hafiye ağı üzerinden yönetmeye başlamıştır Osmanlı için önemli bir atılım olan anayasal monarşinin meşrutiyetin yıkılması üstelik Abdülhamit in seleflerinin akıbeti ve ona yapılan suikast yüzünden evhamının paranoya boyutlarına ulaşması toplumsal hayatı etkilediği üzere sanatı da etkilemiştir Tanzimat ın ikinci devriyle birlikte toplumcu sanatın ötelenmesi Batı yı ve Batı sanatını düzgün bilen edebiyatçıların yetişmesi ve Abdülhamit periyodu tesiriyle artan şahsi buhranlar Servet i Fünûn kuşağını hazırlamış bu jenerasyonun tahminen de ismini en çok duyuran şairi mecmuanın başyazarı Tevfik Fikret olmuştur

Bütün Yapıtları Tevfik Fikret 1792 syf Yapı Kredi Yayınları 2022

Tevfik Fikret 24 Aralık 1867 yılında İstanbul un Kadırga Limanı nın Bostan ı Âli mahallesinde doğdu Onun doğumundan sonra babası Hüseyin Efendi ailesini Aksaray Ağa Yokuşu nda inşa ettirdiği konağa geçirdi Sıbyân mektebinin akabinde Mahmûdiye Vâlide Rüşdiyesi ne devam etti lakin 93 Harbi nedeniyle bu rüştiye göçmenlere tahsis edilip okul kapatılınca Mekteb i Sultânî ye kaydedildi Fakat daha on iki yaşındayken annesi Hatice Refia Hanım hac ziyaretinde koleradan vefat etti Tevfik le büyük yengesi Naime Hanım ilgilenmeye başlasa da babası onu okulun yatılı kısmına yazdırdı 1888 yılında yirmi yaşında liseyi birincilikle bitiren Tevfik Fikret iki sene sonra dayısının kızı Nâzıma Hanım ile büyüklerin vasıtasıyla evlendi Beş yıl sonra 1895 yılında onun edebi hayatını da büyük ölçüde etkileyecek olan oğlu Halûk doğacaktı Lakin tekrar evlendiği sene yüksek memuriyet misyonlarında bulunan babası Hüseyin Efendi jurnallenerek Hama mutasarrıflığın sürüldü Hüseyin Efendi nin sonraki on dokuz yıllık hayatı imparatorluğun Doğu bölgelerinde sürgün misyonlarıyla geçecek ve oğlunu tekrar göremeyecekti Şair küçük yaşta öksüz kaldığı babası da daima uzak bölgelerde çalıştığı ve yanına gelemediği için hassas ve içine kapanık bir mizaca sahip oldu Öğretimine kısa süren katiplik hayatından sonra müdürü olacağı Galatasaray Sultanisi nde devam etmesi onun hayatını derinden etkileyecekti zira Fikret hem çok çalışkan bir öğrenciydi hem de edebiyat ve resme meraklıydı Her ne kadar okuma ve yazma derslerinde daha parlak olsa da önceleyin onda Şeker Ahmet Paşa dan aldığı derslerle fotoğraf merakı baş göstermişti Hakikaten ileriki yıllarda Fikret Parnasizmden Parnasçı şairler ortasından da en çok François Coppée den etkilenecekti Bir yandan da kartpostalların fotoğrafların altına şiir yazma geleneğinden hoşlanacak bu teknikle birlikte fotoğraf ve şiiri tek potada eritmeye çalışacaktı Onda şiirin fotoğrafın önüne geçmesi eski yeni çatışmasını temsil eden edebiyat öğretmenleriyle tanışmasıyla başladı Hacı Zihni Efendi Muallim Feyzi Efendi Muallim Nâcî Pir Vasfî üzere eski geleneği ya da neo klasisizmi savunan öğretmenlerden ders alan Fikret in asıl benimsediği öğretmeni Recaizâde Mahmut Ekrem Beyefendi oldu Böylelikle Ekrem Bey in gençleri teşvikiyle bir ortaya gelen kısa vadeli bir edebi atılım olan Servet i Fünûn un oluşum evresinde mecmuanın yazı işleri müdürlüğü misyonunu üstlenecekti Mecmua 1901 yılında kapandığı vakit Âşiyan da inzivaya çekilecek ve yalnızca Robert Kolej deki öğretmenlik vazifesini sürdürecekti Öte yandan Servet i Fünûn dan sonra yazdıklarının hepsinin toplumcu şiir dairesine girdiğini de eklemeli Yazın hayatına 1883 yılında Mehmet Tevfik imzasıyla Ahmet Midhat Efendi nin Tercümân ı Hakîkat gazetesinde Bir Feylesofun Dünyaya Son Nazarı başlıklı manzumesiyle başlayan bundan birkaç ay sonra yeniden tıpkı gazetede Tevfîk imzasıyla Victor Hugo dan Yalnız İdim isimli manzum bir çeviri yaparak devam eden Fikret in 1915 yılındaki vefatına kadar edebi izleğine bakmak gerekirse Ekrem Bey le tanışana kadar eski geleneğe yakın durmuş Ekrem Bey le tanıştıktan sonra onunla birlikte yenilikçi bir çizgiye kaymış ve periyodun öteki büyük ismi Abdülhak Hamit Tarhan dan etkilenmiştir Gerçekten etkilendiği her iki isme de nazire yazdığını belirtmeli Fransız edebiyatında ise Coppée yle birlikte Alfred de Musset den etkilendiği söylenebilir Böylelikle fotoğraf sanatıyla kol kola bir gerçekçilikten ve yer yer mistik bir romantizmden ilham almıştır Tekrar de Fikret in poetikası hakkında genel geçer temalardan bahsetmek sıkıntı olacaktır zira karamsarlık hayal hakikat çatışması melankoli inanç krizi optimistlik tabiat merhamet karamsarlık tabiat ögeleri otobiyografik çizgiler ve daha birçok ögenin yer aldığı şiirlerinde süreğen bir izlek yoktur Genel kabul onun çocukluğunda gelişen içe kapanık mizacından Âşiyan daki inzivasından hareketle şiirlerindeki ortak noktanın karamsarlık olduğudur Meğer denizi mavi bir göze benzeterek bu gözün elem dolu yüreğine ağladığını sandığını söyleyen kendi çevirisini perişan bir şiir olarak gören Fikret öbür bir şiirinde güneşin ışığı kararsa da ona göz yummamak gerektiğini güneşin asla ebediyen sönmeyeceğini zira her gecenin bir gündüzü olduğunu da söyler