İşverenlerin 9,6’lık ek artırımı kabul etmeyerek iş yavaşlatma aksiyonlarına başlayan Petrol-İş’in örgütlü olduğu TÜPRAŞ’ın Kırıkkale rafinerisinde çalışan çalışanlar, özelleştirmeden bu yana fiyatların eridiğini ve taban fiyatın üç katına yakın fiyat seviyesini korumak için direndiklerini söylüyor. TÜPRAŞ’ın rekor kârlarına dikkat çeken bir personel, “Asgari fiyatla aramızdaki oranı müdafaanın yanı sıra sayemizde kazandığı kârdan da hisse istiyoruz” diyor. Türkiye’de fiyatların taban fiyat seviyesinde eşitlenmesine karşı çalışanların gayesi açlık değil, yoksulluk hududu. Verdikleri çabanın değerli olduğunu aktaran personeller “Star Rafineri üzere öteki yerlerde çalışanların gözü bizde, zira biz yenilirsek sıra onlara gelecek” diyor.
İŞÇİLER NE İSTİYOR?
Evrensel’den Birkan Bulut’un haberine nazaran, 2022’nin mart ayında Petrol-İş ile Koç Holding ortasında 3 yıllık mukaveleye imza atılmıştı. İzmit, İzmir, Kırıkkale ve Batman’da bulunan dört TÜPRAŞ rafinerisinde çalışan 3 bin 950 emekçiyi ilgilendiren mukaveleye nazaran fiyatlara birinci 6 ay yüzde 40, ikinci, üçüncü ve dördüncü 6 ay enflasyon, beşinci 6 ay enflasyon artı 3 puan, altıncı 6 ay enflasyon oranında artırım yapılmıştı. Fakat yüksek enflasyon karşısında fiyatları süratle eriyen çalışanlar yüzde 50 ek artırım talebinde bulundu. Koç Holdingin cevabı ise yalnızca yüzde 9.6 oldu. Bunun üzerine emekçiler iş yavaşlatma hareketine başladı. Yıllardır taban fiyatın üç dört katı fiyat alan TÜPRAŞ personeli, minimum fiyatın 2.89 katını alabilmek için direniyor.
ÖZELLEŞTİRME MİLAT OLDU
TÜPRAŞ’ta bu noktaya nasıl gelindi? Kırıkkale rafinerisindeki personellerin anlattıkları, yaşananların son birkaç yılda meydana gelmediğini gösteriyor. 2006 yılında TÜPRAŞ’ın yüzde 51 payının Koç’a satılması, her özelleştirme sürecinde olduğu üzere burada da taşeronlaşmanın yaygınlaşması ve güvencesizliği beraberinde getiriyor. O periyot verilen çaba özelleştirmeyi durduramıyor. Bir personelin eşi o günleri şöyle hatırlıyor: “O vakit özelleştirilmesin diye hepimiz uğraştık. Ama hem fiyatlarımız çok görülüp bize daha ne istiyorsunuz denildi, hem de Kırıkkale’nin ortamı nedeniyle kâfi takviyesi görmedik. En sonunda Kırıkkale halkı dayanak versin diye esnafa reaksiyon gösterdik, gidip Ankara’dan alışveriş yaptık. Akılları başlarına geldiğinde çok geç olmuştu.”
Kamu işletmelerinin tasfiyesi, esnek ve garantisiz çalışmanın yaygınlaşması, sendikaların etkisizleştirilmesi ve son yıllarda minimum fiyatın ortalama fiyat olmasıyla TÜPRAŞ personelinin yalnızca ismi kaldı. 2019 TİS görüşmelerinde TÜPRAŞ genel müdürünün “Zaten minimum fiyatın 5.2 katını alıyorlar bir de daha fazlasını istiyorlar” kelamından, personellerin minimum fiyatla ortalarındaki farkın 2.86 ila 3 oranına yükseltilmesi talebine gelindi. 2019 yılında toplu mukavele müddetleri üç yıla çıkarılarak fiyatlar enflasyonun mukadderatına terk edildi.
TÜPRAŞ 7 MİLYAR BEKLEDİ, 10,6 MİLYAR KÂR ETTİ
Oysa personellerin ek artırım talebinin tek nedeni yalnızca hayat pahalılığı değil. TÜPRAŞ, 2022 yılının ikinci çeyreğinde 10 milyar 611 milyon lira net periyot kârı ile piyasa beklentisi olan 7 milyar TL’nin üzerinde sayı açıkladı. 2022 yılının birinci 9 ayında ise 23 milyar 500 milyon lira net kâr elde etti. TÜPRAŞ, 9 ayda bir personel başına 3 milyon 900 bin lira net kâr elde ederken, aylık bazda emekçi başı kâr 433 bin 163 lira oldu. Birçok gazete petrol fiyatları ve devalüasyon üzerinden kâr artışını açıklasa da emekçiler kâr marjı ardındaki emeklerini biliyor. Gazetemize konuşan bir personel, “Bu kadar yüksek kârdan sonra bize para yok diyemezler. Minimum fiyatla aramızdaki oranı muhafazanın yanı sıra sayemizde kazandığı kârdan da hisse istiyoruz” diyor.
Ayrıca banka ve başka fabrikaların da Koç Holdingin kârlarını katladığı söyleyen emekçi, “Aldığımız da verdiğimiz de Koç Holdingin. Bizden kazandığı para bankada bedellendiriliyor; gittiğim benzinciden aldığım makineye kadar onun; kullandığımız personel servislerinden işyerindeki makinelere kadar daima onun üretimi. Yani tam tekel” diyor.
‘BİZ YENİLİRSEK SIRA STAR RAFİNERİDE’
Daha evvel minimum fiyatın dört katı olan fiyatlarda artık 2.89 oranını (katını) müdafaaya çalıştıklarını aktaran personel şöyle anlatıyor: “Şimdi TÜPRAŞ’ta personeller 16-17 bin lira, memur 11-12 bin lira civarında maaş alıyor. Toplu kontrat imzalandığından bu yana bizim maaşımızdan bir minimum fiyattan fazla gitti. Halbuki bu kesimde en aşağıda fiyat alanlar biziz. O nedenle Star Rafineri üzere öteki yerlerde çalışanların gözü bizde, zira biz yenilirsek sıra onlara gelecek.”
TÜPRAŞ grev yasağının olduğu iş yerlerinden biri. Bu nedenle muhakkak alanlar dışında iş bırakma/yavaşlatma hareketi yaptıklarını anlatan emekçi, “Giriş çıkışlarda içeri girince açıklama yapıyoruz. Ama sesimiz çok dışarı çıkmıyor. Burada bir sürü fabrika var, örgütlü sendikalar var lakin dayanışma neredeyse yok. Etrafımızdakiler de hâlâ çok güzel şartlardayız fakat beğenmiyoruz üzere düşünüyor. Mesela esnaf bizim maaşlarımız düşerse kendisinin de kaybedeceğini anlamıyor” diyor.
‘BAKIM ÖNCESİ İŞ BIRAKTIK, ÜSTÜNLÜK BİZDE’
Ancak emekçiler karamsar değil. Ek artırım pazarlığının TÜPRAŞ’ın 5 yılda bir yaptığı bakım devrine denk gelmesinin kendilerinin kozu olduğunu düşünüyorlar. “6 Şubat’ta yapılacak duruş hazırlıkları aksamaya başladı” diyen bir emekçi şöyle devam ediyor: “Tüm rafineriye bakım yapılacak ve şimdiden yüzlerce taşeron emekçi aldılar, bir sürü iş makinesi kiraladılar. O nedenle her geçen gün aleyhlerine işliyor.”
Bir öbür husus da Petrol-İş Kırıkkale Şube idaresinin değişmesi. Ekim ayında yapılan şube seçimlerinde 200 delegenin 177’si Petlas Delegesi Mehmet Doğan’a, 22’si O Devrin Şube Lideri Murat Kaya’ya oy verdi. Bu nedenle TÜPRAŞ’taki çaba yeni şube idaresinin birinci imtihanı olacak. Fabrikalar ortasında bir rekabetin kalmadığını söyleyen çalışanlar, ezici bir çoğunlukla dayanak verdikleri şube idaresinden ümitli olduklarını söylüyor. (HABER MERKEZİ)
