Türkiye’de ferdi bağışçılık alanındaki eğilimler, bağış yapılan alanlar ve bağış yapma motivasyonları üzere birçok hususun ele alındığı “Türkiye’de Ferdi Bağışçılık ve Hayırseverlik 2021” raporu yayımlandı. Türkiye Üçüncü Bölüm Vakfı (TÜSEV) tarafından yayımlanan rapor, evvelki yıllara kıyasla Türkiye’de ferdî bağışçılığa dair olumlu bir tablo ortaya koyuyor lakin bireylerin büyük çoğunluğu bağışlarını bir kuruluş aracılığıyla yapmayı tercih etmiyor.
Prof. Dr. Ali Çarkoğlu ve Doç. Dr. Selim Fazilet Aytaç öncülüğünde, Ekim-Kasım 2021’den geriye dönük son bir yıllık devri ele alarak Türkiye’nin 49 ilinin 143 ilçesinde toplam bin 734 kişi ile yüz yüze yapılan görüşmeler sonucunda hazırlanan rapor, Türkiye’de bir yılda yapılan tüm yardım ve bağışların toplam kişi başı pahasının yaklaşık 983 TL olduğunu ortaya koyuyor.
TÜSEV Genel Sekreteri Rana Kotan Türkiye’nin bağışçılık karnesini Gazete Duvar’a kıymetlendirdi.
‘TÜRKİYE’DE BEŞERLER BAĞIŞLARINI DİREKT KENDİLERİ YAPMAYI TERCİH EDİYOR’
Türkiye’de hayırseverliğin bir kavram olarak büyük ölçüde “yardım etmek” olarak algılandığını söyleyen Kotan, kurum aracılığı ile bağış yapacakların oranında yüzde 10’luk bir artış olsa da insanların yardım ve bağışı bir kuruluş aracılığıyla yapmak yerine kendilerinin direkt yapmayı tercih ettiklerini belirtiyor.
Kotan, ‘’2021 yılı raporunun sonuçlarına nazaran, Türkiye’de STK’ların en çok hangi alanda faaliyet gösterdikleri sorulduğunda, sıhhat konusunun başı çektiğini görüyoruz’’ diyor ve ekliyor:
‘’Bunu içinde bulunduğumuz salgınla ve salgın karşısında sivil toplumun artan çalışmalarıyla birlikte okumanın manalı olacağı fikrindeyiz. STK’ların bireyler nezdinde en çok tesirli olduğu alanlar 2021 yılı prestijiyle afetlerden ziyan görenlere yardım ile ağaçlandırma ve çevreyi muhafaza olarak karşımıza çıkıyor. Bu iki sonuç da tekrar geçtiğimiz sene meydana gelen doğal afetleri ve orman yangınlarını takip eden süreçte sivil toplum kuruluşlarının görünürlüğü artan faaliyetleriyle ilgili diye düşünüyoruz.
2021 yılı sonuçlarına nazaran bireylerin sene içinde yaptıkları tüm yardım ve bağışların toplamı yaklaşık 983 lira olarak hesaplandı. Bunun içinde raporun mercek altına aldığı farklı çeşit bağış ve yardımlar var; hem direkt hem de kurumlar aracılığıyla olanlar. Bir evvelki 2019 yılı çalışmamızda bu ölçüsü 303 TL olarak hesaplamıştık, bu sayının enflasyon düzeltmesi ile 2021 yılı sonu prestijiyle karşılığı yaklaşık 433 TL’dir. Özetle bu iki yıllık süreçte Türkiye’de yapılan tüm yardım ve bağışların toplamında gerçek olarak önemli bir artış meydana geldiğini söylemek yanlış olmayacaktır.”
Kotan, raporda öne çıkan bulgularından birinin de ‘’bağışlarını direkt gereksinim sahiplerine ulaştırmak yerine bir kurum aracılığıyla yapmayı tercih edeceklerini söyleyen bireylerin oranındaki yüzde 10’luk artış’’ olduğuna dikkat çekiyor. Kotan, STK’lar için olumlu sayılacak bir bulguyu da şöyle açıklıyor:
‘’Bağış yapılacak kuruluşun ne cins bir kurum olmasını tercih ettiklerini sorduğumuzda aldığımız karşılıklarda STK’ları belirten bireylerin de oranında bir artış gözlemliyoruz. Bunlar sivil toplum kuruluşları için olumlu olarak kaydedilebilecek bahisler. Ek olarak, yapılan tüm yardım ve bağışların kırılımında kurumlara yapılan bağışın en yüksek ölçü olarak hesaplanması da bu rapor bağlamında umut veren sonuçlardan birisi.’’
TÜSEV Genel Sekreteri Rana Kotan ‘TÜRKİYE’DE BİREYLER BAĞIŞ VE YARDIM KONUSUNDA HAZIRLAR’
Kotan, Türkiye’de son yıllarda yaşanan ekonomik krize ve yaşanan zorluklara karşın bağışların artmasının nedenine ait sorumuzu şu halde yanıtlıyor:
‘’Araştırmanın alanı Ekim-Kasım 2021’de tamamlandı. Yani aslında ekonomik dalgalanmanın tesirlerinin bireylerin günlük ömrüne tesir etmeye başlamasından çabucak önceydi. Bu yüzden bu araştırma alanı bugün yapılsa da emsal sayılara ulaşır mıyız, yorum yapması sıkıntı bir bahis. Bununla birlikte bu artışın temel birkaç sebebi olduğu fikrindeyiz; Türkiye’de bireyler acil durumlar karşısında ellerinden geleni yapmak konusunda hazırlar. Raporun farklı bulguları da bunu destekliyor; karşılarına dayanak olabilecekleri bir husus çıktığında bağış ve yardım konusunda daha hazırlar. Gerek pandeminin gerekse doğal afetlerin ve orman yangınlarının bu bahiste insanlardaki ‘acil durum’ ve ‘bir şeyler yapmalıyım’ hissini artırmış olabileceği fikrindeyiz. Bununla birlikte bu raporun sonuçları yurtdışındaki emsal raporların sonuçlarıyla da örtüşüyor; herkesi etkileyen güç şartlarda dayanışmanın farklı pratiklerinde gözle görülür artışlar meydana geliyor.
‘KURUMLARA İNANÇ TEKRAR TEKRAR KARŞIMIZA ÇIKAN BİR BAŞLIK’
Rapora nazaran, beşerler bağışlarını kuruluş aracılığı ile yerine büyük oranda ferdî olarak bağış yapmayı tercih ediyor.
Bu, Türkiye’deki kurumlara olanın inancın azaldığını gösterir mi? Raporda, devlete ve STK’lara olan inanç nasıl okunuyor? Kotan şu biçimde yanıtlıyor:
‘’Bu rapor bağlamında 2006 yılından beri manalı ölçüde değişiklik kaydedilmeyen alanlardan bir tanesi bireylerin bağışlarını bir kuruluş aracılığıyla değil de kendilerinin, direkt ulaştırmayı tercih etmeleri… Bu tercihe baktığımızda iki bahsin kıymetli olduğunu görüyoruz: Birincisi, insanların bağışlarının ölçüsü az olduğu için bir kuruluş aracılığıyla yapmayı tercih etmemeleri. Genel olarak bağış sadece büyük ölçüdeyse bir kuruluş aracılığıyla yapılabilir üzere bir algı olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Bununla birlikte bireyler yaptıkları yardım ve bağışların sistemsiz olduğu için, lakin bir muhtaçlık sahibiyle karşılaştıklarında yaptıklarını söylediklerinden kuruluşlar aracılığıyla yapmayı tercih etmediklerini söylüyorlar. Biz burada sivil toplum kuruluşlarının odaklanabileceği iki ana bahsin ön plana çıktığını görüyoruz; birincisi bağış ölçüsünün değil, yaratacağı tesire odaklanan bir irtibat. İkincisi de bireylerin gündemlerinin doğal bir kesimi olabilmek için irtibatlarında çeşitlendirecekleri usuller için alan yaratmak. Müsabaka alanları yaratmak ve gerçek irtibatla çalışılan bahsin destekçisi olmalarını sağlamak değerli olabilir.
Güven bu araştırmada farklı sonuçlarda karşımıza tekrar tekrar çıkan bir başlık. Bireyler bağışlarının ve yardımlarının yanlışsız gaye için kullanıldığından emin olmak istiyorlar. Bağışlarını bir kuruluş aracılığıyla yapmayı tercih etmeyenler ortasında ‘kuruluşları tanıyorum lakin güvenmiyorum’ diyen hatırı sayılır bir yüzde var. Bu mevzuda sivil toplum kuruluşlarına elbette büyük iş düşüyor; bağışçıya dayanağının gerçek halde kullanıldığını aktarmak, o itimadı tesis etmek epey değerli. Fakat bizim alanı incelediğimiz noktada bireylerin de sivil toplumla olan ilişkilenmelerinde de bu farklı bir halde okunabilir; itimat tek taraflı tesis edilmesi sıkıntı bir olgu, sivil toplumun olduğu kadar bireyin de bu itimat münasebetinin kurulmasında yapabileceği şeyler, atabileceği adımlar var.”
TÜSEV 30 YILDIR ÇALIŞIYOR
Türkiye Üçüncü Bölüm Vakfı (TÜSEV), 1993 yılında sivil toplumun yasal, mali ve fonksiyonel altyapısını geliştirmek emeliyle kuruldu. Vakıf, Mütevelliler Heyeti üyelerinden aldığı dayanakla çalışmalarını sürdürüyor.
