Zonguldak Fransız Hastanesi’nin ‘korunması gerekli kültür varlığı’ kararı kaldırıldı

Kentin kimliğinde anıtsal bir yapı olarak özgünlüğünü koruyan Zonguldak Fransız Hastanesi korunmalıdır diyen Candan’ın yazısı şöyle

Kentsel barbarlık Escort periyodunun yaşandığı günler Türkiye sinde gün geçmiyor ki bir yıkım haberi daha almayalım Başkentte Ankara Tenis Kulübü binasının yargı süreci devam ederken ve uzman uzmanlar tarafından kültür varlığı olarak korunması gerektiğine ait rapor verilmişken mahkeme kararının beklenmeden çabucak yıkılması Etlik Kent Hastanesi nin açılması nedeniyle Dışkapı Hastanesi ve Dr Sami Ulus Çocuk Hastanesi nin yıkılmaya çalışılması gündemlerine bir yenisi daha eklendi Zonguldak ta tarihi Fransız Hastanesi nin korunması gerekli kültür varlığı kararı Karabük Bölge Müdafaa Kurulu nun onay vermemesine karşın Muhafaza Yüksek Kurul u tarafından kaldırıldı Bir yapının kültür varlığı iken tescilinin kaldırılması dokunulmazlığının kaldırılmasıdır Bâtın gizli alınan bu karar ister istemez kültür varlıklarının ve kültür varlığı potansiyeli taşıyan yapıların yaşadığı yıkımlarla birlikte herkesi kaygılandırdı Zonguldak Halkın Sesi Gazetesi nden Mustafa Özdemir in imzasını taşıyan haberle gün yüzüne çıkan tescil kaldırma süreci yeni bir yıkımın habercisi olarak kamuoyunun gündemine düştü

Fransız Mahallesi nam ı öteki Fener Mahallesi

Zonguldak ekmeğini kömürden çıkaranların yaşadığı kömür karası ile sürmelenmiş gözleri olan bir personel kenti Kömür madenleri ile acılara direnişlere tanıklık etmiş kentin öyküsü 1890 yılında Fransızların gelişi ile şekillenir Fransızlar Zonguldak ta birinci kömür rıhtımı inşasını yaparlar Rıhtımın üretimi mimar Yanko tarafından gerçekleştirilir

Ereğli Fransız Şirketi nin kurulması ile kömür üretimindeki faal rol sonucu Zonguldak kentinin kimliği kömürle hemhal olur Kömür üretim ocaklarının sahibi Fransızların üretim sürecindeki aktifliği ile Zonguldak ta Karadeniz e gerçek uzanan burun kısmında bir mahalle inşa edilir Hastanesi konutları toplumsal tesisleri okulu varageli tüneli ve kilisesi ile oluşan mahalle Fransız Mahallesi dir Coğrafik yapısı ve tarihselliği ile özgün bir yerleşim yeri olan Fransız Mahallesi ne 1908 yılında yapılan Deniz Feneri ile birlikte Fener Mahallesi denir Fener Mahallesi resmi kayıtlara Yayla Mahallesi olarak not düşülür

Mahalle Cumhuriyet le birlikte itibar yerleşkesi pozisyonunu korur Kente misyonlu olarak gelen kamu vazifelilerinin konutları misafirhane konuk konutlarının spor tesislerinin ve toplumsal buluşma ortamlarının tesisleri ile özgünlüğünü sürdürür TMMOB a bağlı mühendis odalarının lokallerinin de burada konumlanması ile Zonguldaklıların fikir üretim ve toplumsal buluşma ortamlarını yaratır

Alan Sultan Abdülmecit in Vakfından alınır

Fransız Mahallesi mahalle ölçeğinde korunması gereken alan olarak kentsel sit alanı ilan edilir Yapılar ve alan müdafaa konseyi tarafından tescillenir Bu alan içerisinde kilisenin önünde yer alan Fransız Hastanesi olarak yapılan yapının inşasının 1890 lı yıllara kadar uzandığı tabir edilir Lakin o periyotta Bolu vilayetine bağlı Zonguldak kazasında olan alan Sultan Abdülmecit in Vakfı tarafından 1908 yılında Fransızlara satıldığı dokümanlara yansır Mahalle böylelikle kurulmaya başlanır

İşçiler için Fransız Hastanesi yapılır

Maden de çalışan emekçilerin ve görevlilerin ve yaşayan ailelerin sıhhat meselelerini yakından takip etmek için kurulan Fransız Hastanesi nin imali Türkiye Taş Kömürü Kurumu TTK kayıtlarında 1920 lere tarihlenir

Bodrum kat ve iki kattan oluşan U formunda tasarlanan hastane yapısı yüksek tavanları ve sadeliği düşeyde ve yatayda kurduğu istikrarı ve açık ve kapalı alanları ile periyodun özgün mimarlığını tabir eder Hastane mahalle ölçeğinde toplumsal ve gündelik yaşantının bir kesimi olarak bütüncül bir halde ele alınır Çalışanların ve yaşayanların sıhhatinin yakından takip edildiği yapı birebir vakitte personel sıhhatine verilen paha açısından özgün şahit yerdir

Cumhuriyet in ilan edilmesi birlikte Havza 1937 yılında ulusallaştırılır Fransız Hastanesi de uzunca bir mühlet Ereğli Kömürleri İşletmesi Kuruluş Müdürlüğü olarak kullanılır Yapı TTK nın elektrik borcu karşılığında Karaelmas Elektrik Dağıtım Anonim Şirketine KEDAŞ devredilir Türkiye nin neoliberal siyasetlerle özelleştirme furyasının devam ettiği devirde 2005 yılında özelleştirme ile yapı boşaltılarak bahtına terk edilir Mülkiyeti Maliye Hazinesine ilişkin olan yapı Karabük Kültür Varlıklarını Müdafaa Bölge Şurası Müdürlüğü uzmanlarının 14 Haziran 2010 tarihinde hazırladığı rapor ile 2011 yılında tescilli kültür varlığı olarak müdafaaya alınır

Tarihi yapının tescili kurul kararına karşın kaldırılır

Milli Eğitim Bakanlığı na tahsis edilen yapının 24 Ekim 2022 tarihinde Zonguldak Vilayet Ulusal Eğitim Müdürlüğü nün yazısı ile tescilinin kaldırılması talep edilir Karabük Kültür Varlıkları Muhafaza Bölge Konseyi yapının bir devrin mimari şeklini ve toplumsal yaşantısını temsil ettiğine dem vurarak tescilin kaldırılması talebini reddeder ve 3 Kasım 2022 tarihinde korunmasının devamına karar verir Ulusal Eğitim Bakanlığı bu süreçten hoşlanmaz ve Kültür ve Turizm Bakanlığı nın Müdafaa Yüksek Kurulu na itiraz eder Muhafaza Yüksek Konseyi Fransız Hastanesi nin korunması gerekli kültür varlığı kararını iptal ederek 27 Aralık 2022 tarihinde tescil kaydının kaldırılmasına karar verir Saklı gizli yapılan süreç kamuoyunun gündemine bugünlerde düşer

Yüksek Konsey bunu daima yapıyor Korumama Kurulu

Koruma Yüksek Konseyi Ankara daki Fikir Personelleri Kooperatifi nin tescilinin kaldırılmasında da emsal bir kararı vererek gerçekte korumama şurası olduğunu bir defa daha gösterir Muhafaza Yüksek Kurulu nun verdiği bu korumama kararları Mimarlar Odası Ankara Şubesi tarafından yargıya taşınırken yapılar dokunulmazlık zırhından çıkartıldıkları için her an yıkımla karşı karşıya kalır

Konuya Fransız Kalmak

Zonguldak Vilayet Ulusal Eğitim Müdürlüğü nün reaksiyonlar üzerine yıkılmayacak yapıyı restore edeceğiz Olgunlaşma Enstitüsü yapacağız açıklaması ise kendi içerisinde çelişkileri barındırmaktadır Onarım kavramı tarihi yapılarının tamiri ile ilgilidir Tescilli kültür varlığının tescilini kaldırttıktan sonra orada bir onarım değil ya tadilat yaparsınız ya da yıkar yerine öteki bir şey yaparsınız Zonguldak Vilayet Ulusal Eğitim Müdürlüğü ya ne dediğinin ne yaptığının farkında değil yada kamuoyunu yanıltarak gerçek niyetinin ne olduğunu ortaya koyuyor Zonguldak Vilayet Ulusal Eğitim Müdürlüğü mevzuya Fransız kalmış anlaşılan

Fransız Hastanesi Zonguldak ta Fransız Mahallesi nde nam ı başka Fener Mahallesi nde kente kimliğini veren kömür üretim tesislerinin çalışanları için yapılmış bir sıhhat yeridir Birebir vakitte mahallenin sağlıklı gelişiminin şahit yeridir Zonguldak ta periyodun okullarının tarihi yapılarının yıkımla karşı karşıya kaldığı Kız Meslek Lisesi başta olmak üzere birçok kültür varlığının türel ve kamuoyu gayreti ile lakin korunduğu bu süreçte Vilayet Ulusal Eğitim Müdürlüğü nün tescil kaldırma talebi âlâ niyetli değildir Muhafaza Yüksek Konseyinin tescil kararını kaldırması ise hiç bilimsel değildir

Kentin kimliğinde anıtsal bir yapı olarak özgünlüğünü koruyan Zonguldak Fransız Hastanesi korunmalıdır